Politieke strijd met mondkapje

Mondkapjes zijn politiek geworden, en spelen mee bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Daarmee wordt iets dat levens redt en de komende tijd onderdeel zal zijn van onze samenleving, misbruikt voor politiek gewin.

Door Judit Neurink

Nee, passen kon ze het natuurlijk niet. Maar toch telde een vriendin bijna dertig euro neer voor een mondkapje. Eentje dat je als design zou kunnen bestempelen, ook al stond de naam van de ontwerper alleen op het kaartje dat erbij lag.

Ik kreeg veel ongeloof, toen ik dit aan het begin van de coronacrisis voorspelde. Mondkapjes? Nee, daar doen we niet aan, had het RIVM immers gezegd. Op dat moment werden ze echter al in steeds meer landen verplicht – en nu zijn ze dat bijna overal in openbare ruimten.

Terwijl de wereld beetje bij beetje opent uit de lockdowns, zijn mondkapjes onderdeel geworden van de dagelijkse werkelijkheid. En van beleid waarbij vooropstaat dat we elkaar niet aansteken, en als dat toch gebeurt we via het testen van onze omgeving de verspreiding beperken. Sinds begin juni data uit 172 onderzoeken was gecombineerd, staat vast dat het dragen van maskers het risico op een infectie met corona beperkt.

Vrijheid

Sommigen zien de verplichting ze te dragen echter als een inbreuk van de overheid op hun persoonlijke vrijheid. In Nederland was er de picknick op het Haagse Malieveld, die zich richtte tegen de anti-coronamaatregelen van de overheid. Opvallend is dat dit soort bewegingen meestal geïnfiltreerd zijn door mensen die corona zien als een leugen van de overheid om onze vrijheden in te perken (en soms zelfs menen dat auteurs de rol van zieken spelen in de tv-beelden), en tegenstanders van vaccinatie.

Zo hield het Amerikaanse gemeenteraadslid Guy Phillips van Scotsdale, Arizona onlangs een Unmask Us-protestbijeenkomst tegen het gezichtsmasker. Hij kreeg echter een groot deel van Amerika over zich heen toen hij theatraal, om het mondkapje weg te zetten als een onding, de woorden herhaalde van de stervende George Floyd: ‘I can’t breathe’. Hij moest er later zijn verontschuldigingen voor aanbieden.

In de Verenigde Staten verdeelt het mondkapje de politiek en wordt het zelfs een onderwerp voor de komende presidentsverkiezingen. President Trump weigert zich met een masker in het openbaar te vertonen en het Witte Huis heeft al meerdere besmettingsgevallen gehad. Trump ziet gezichtsmaskers als een uiting van zwakheid, wat hem zelfs binnen zijn Republikeinse partij op kritiek is komen te staan.

Redelijke meerderheid

Uit recent onderzoek van Quinnipiac University bleek namelijk al dat een redelijke meerderheid van 64 procent van de Amerikanen vindt dat iedereen in het openbaar een mondkapje moet dragen. Terwijl negentig procent van de Democraten meent dat dit ook voor Trump geldt, gaat dat slechts op voor 38% van de Republikeinen.

Veel Republikeinse gouverneurs roepen hun bevolking toch op ze te dragen. Gouverneur Doug Burgum van North Dakoto deed een emotionele oproep er geen politiek statement van te maken, maar rekening te houden met de gezondheid van de anderen. ‘Wie een masker draagt doet dat niet om een politieke partij of een kandidaat te steunen,’ zei hij, maar vanwege zieken of kwetsbaren in hun omgeving.

Bij Trumps jongste verkiezingsrally in Tulsa droegen velen van zijn aanhangers geen masker en hielden geen afstand, hoewel er wel maskers waren uitgedeeld. Kort voor het begin van de rally werd bekend dat zes lokale medewerkers en twee leden van de veiligheidsdienst in Tulsa positief testten voor corona.

De Democratische presidentieel kanshebber Joe Biden heeft laten weten dat hij het dragen ervan in het openbaar verplicht wil stellen. De oud vicepresident, die zelf al een tijdje alleen in het openbaar verschijnt met een zwart masker, noemde mondkapjes ‘de eerste prioriteit’ omdat ze ‘een gigantisch verschil maken’.

Flaporen

Voor Biden is het zwarte masker in combinatie met zijn donkere zonnebril een boodschap aan Amerika geworden. Trump gebruikte echter een wat onflatteuze foto waarop Biden flaporen krijgt door het masker, om de spot met hem te drijven. En speelde Biden daarmee in de kaart. Mia Farrow tweette over hem: ‘Ik zie een person die zich minder zorgen maakt over hoe hij eruit ziet, en meer over hoe hij ons veilig houdt. Ik zie een toekomstige president die leiderschap begrijpt en het belang om het juiste voorbeeld geven. Joe is saving lives.’

Zo heeft oud-gouverneur en acteur Arnold Schwarzenegger iedereen die het dragen van een beschermend gezichtsmasker tot een ‘politieke kwestie’ verheft uitgemaakt voor ‘absolute moron’ (enorme klootzak). Zelf draagt hij op zijn sociale-mediafoto’s een zwart masker.

Auteur Stephen King mengde zich in het debat door Trump uit te maken voor lafaard: ‘Iemand die bang is er slecht uit te zien, is een lafaard’. Joe Biden heeft sindsdien zijn profielfoto’s op sociale media aangepast, met een waarop hij een mondkapje draagt. Dat beeld vertelt dat Biden, anders dan Trump zich comfortabel genoeg voelt als leider om met een masker gezien te worden – dat niet alleen een groot deel van zijn gezicht verbergt maar vooral ook zijn kwetsbaarheid onderstreept.

Wereldwijd

Trump en Biden zijn niet de enige; de tegenstelling speelt wereldwijd. De Mexicaanse leider Andrés Manuel López Obrador en de Witrussische Alexander Lukashenko bevinden zich in het Trump-kamp. Net als de Braziliaanse president Jair Bolsonaro, die inmiddels door een federale rechter gedwongen is in het openbaar toch een masker te dragen.

De Canadese premier Justin Trudeau heeft er geen problemen mee er een te dragen, net als de Slowaakse president Zuzana Caputova die haar mondkapjes aanpast aan haar kledij. De Japanse premier Shinzo Abe draagt ze, net als de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis  – om er maar een paar te noemen. Ik kan geen foto’s vinden van premier Rutte met masker, wel van koningin Maxima.

Soms is het masker zelf een statement, soms dat wat erop staat. De Japanse minister van Defensie liet zich zien met een kapje met de zonsopgang boven de berg Fuji. Met name in Azië, waar dankzij eerdere pandemieën het dragen van de maskers al veel wijder verbreid en normaler is, is de gezichtsbedekking voor politici ook een mode-uiting geworden.

Protest met masker

De meeste protestbewegingen zien de zin van het dragen van een masker, zo zou je kunnen aflezen uit het feit dat de protesten van Black lives matter niet aantoonbaar tot extra corona-gevallen hebben geleid (tot nog toe ook in Nederland niet). Want organisatoren zorgen dat er maskers worden gedragen, en gebruiken die tegelijkertijd heel creatief als miniatuur spandoek. Dat het bedrijfsleven daar ook weer op is ingesprongen zou me eigenlijk niet moeten verbazen: een van de grootste online verkopers biedt speciale protestmaskers aan. Met ‘Freedom doesn’t look like this’ erop, maar ook met ‘Worn by force, not by fear’.

Dat mondkapje van die vriendin is een beauty. Ikzelf ga liever voor iets goedkopers, dat lokaal is gemaakt, of juist in derdewereldlanden mensen aan werk helpt. De keuze is inmiddels enorm. De gewone saaie witte en zwarte, maar ook in allerlei kleurtjes en vrolijke stofjes. Ook aankomend ontwerpers hebben zich in de markt gegooid, zoals ik al had gehoopt. Er is aan te verdienen.

Want voorlopig zitten we eraan vast – hoe vervelend dat ook mag zijn. Laten we er het beste van maken, want als je naar Azië kijkt, zou dat best eens even kunnen duren. Daarom is het des te betreurenswaardiger, dat mondkapjes ook een politieke kwestie zijn geworden. Levens redden zou dat helemaal niet moeten zijn.

Mijn boek Geweld is nooit ver weg. Tien jaar berichten uit Irak is verkrijgbaar bij de boekhandel in Nederland en België (ook als e-boek).