Onvrede drijft Koerden hun zwaarbevochten regio uit

Een regiostaat die alles heeft – olie, rijkdom, talenten – waar mensen toch hun leven riskeren om elders een toekomst te vinden. Studentenprotesten in Iraaks-Koerdistan en de uittocht van Koerden naar Wit-Rusland hebben de gedeelde drijfveer: enorme onvrede na jarenlange strijd voor een eigen staat.

Door Judit Neurink

Ze was verloofd, en wilde naar Engeland om zich bij haar verloofde te voegen die daar woonde: De 24-jarige Koerdische Baran Nouri die afgelopen week verdronk tijdens de mislukte oversteek tussen Calais en Dover. Samen met 26 anderen.

Ze was al zover gekomen. Met twee andere verloofde jonge Koerdische vrouwen was ze via Turkije over zee in Italië terechtgekomen, en met de trein via Duitsland naar Frankrijk gereisd. De Britten hadden haar tot twee keer toe een visum geweigerd om zich met haar verloofde te herenigen. Dus ging ze in zee met een smokkelaar die haar zonder zwemvest het Kanaal opstuurde in een te klein en onzeewaardig opblaasbaar bootje. De twee andere vrouwen kwamen ook om, net als een zwangere vrouw en drie kinderen. En opnieuw: bijna allemaal Iraakse Koerden.

Zelfde week

Het was dezelfde week dat de Koerdische autoriteiten opnieuw zeshonderd mensen ophaalden uit Wit-Rusland, waar ze vergeefs hadden geprobeerd de grens met Polen over te steken. Verkleumd in de vrieskou, beroofd door grenswachten van geld en voedsel en geschrokken van de berichten over anderen die in het niemandsland op de grens doodvroren, gaven zij hun poging Europa te bereiken voorlopig op.

En in dezelfde week gingen tienduizenden studenten in de Koerdische Regio vijf dagen lang de straat op. Om de uitbetaling te eisen van een maandelijkse uitkering die de regering in 2014 bij gebrek aan geld had opgeschort. Vooral voor studenten uit armere gezinnen is die bijdrage van groot belang om  in hun levensonderhoud te kunnen voorzien.

De protesten begonnen in Sulaymaniya, de culturele hoofdstad van de regio die haar hele bestaan al bekend staat als rebels en opstandig. Maar ze breidden zich snel uit tot grote delen van de Koerdische Regio. Ondanks het feit dat er op veel plaatsen hard werd opgetreden tegen de vreedzame betogers die doorgaande wegen verstopten met hun massale aanhang.

Traangas, waterkanonnen maar ook wapenstokken en rubberkogels werden tegen hen ingezet. Een video waarop een student geslagen en tegen het hoofd geschopt wordt door veiligheidstroepen ging viraal. Berichten dat de schopper, een agent in burger met een hoge rang, na de virale verontwaardiging zou zijn geschorst, worden door weinigen geloofd.

Buitenland

Vergeefs probeerden de autoriteiten de schuld voor de onrust bij ‘spelers van buiten’ te leggen, die instabiliteit zouden willen brengen.  Dat herinnert aan de activisten en journalisten die al een jaar vanwege kleinschalige protesten vastzitten in Duhok, van wie een aantal is veroordeeld mede vanwege contacten met buitenlandse ambassades. Ook nu zijn weer honderden betogers opgepakt. Een aantal wordt al dagen vermist omdat onbekend is waar ze worden vastgehouden.  En ook werden weer vier journalisten opgepakt.

Tegelijkertijd liet de tweedeling van de regio zich ook bij de demonstraties weer zien. In PUK-gebied werd weliswaar hard opgetreden maar werd tegelijkertijd wel het recht om te demonstreren erkend, zelfs door politieke leiders. In KDP-gebied (Erbil en Duhok) werden de protesten onmogelijk gemaakt door hard optreden van veiligheidsmensen in burger en massale inzet van troepen.

De studenten in Sulaymaniya hebben geleerd van mislukte betogingen daar in 2011, waarbij hun oproep tot verandering werd gekaapt door islamitische partijen. Oppositiepolitici die zich deze keer wilden aansluiten, werden vriendelijk geweigerd. Er was een poging om de beweging weg te zetten als anti-Koerdisch. Die werd echter al snel onderuitgehaald toen bleek dat de video van auto’s die over een Koerdische vlag rijden, twee jaar oud is.

Toen de Koerdische regering na een paar dagen beloofde meer geld uit te trekken voor het onderwijs,  had dat geen enkele invloed. De protesten gingen door. Inmiddels hadden zich andere ontevredenen aangesloten.  Op sommige plekken leidde dat ertoe dat de protesten in geweld en vernielzucht ontaardden.

Link

De link tussen de uittocht van duizenden jongeren uit Koerdistan, en de rellen die de Koerdische Regio van Irak de afgelopen week in hun greep hebben gehouden is de enorme onvrede over de situatie in de regio. De (gewapende) strijd om een eigen staat heeft niet opgeleverd wat de meeste mensen hoopten. Studenten gingen de straat op over een kwestie die hun levens al zeven jaar bemoeilijkt, maar net als bij de eerdere protesten van jongeren in Bagdad en Zuid-Irak zijn de grieven veel groter.

Jongeren die terugkeren uit Wit-Rusland zijn bij terugkeer in Erbil voorzichtig als de pers hen ondervraagt. Maar duidelijk is dat ze hun vertrouwen in de Koerdische overheid kwijt zijn. Het systeem, waarin twee families de twee belangrijkste partijen en de economie beheersen, ligt onder vuur.

Dat zien velen als de reden waarom ze geen baan kunnen vinden, zelfs niet na een afgeronde studie, en trouwen financieel onmogelijk is. Of waarom ze hun overheidssalaris niet of maar deels krijgen uitbetaald, en er stroom- en watertekorten zijn. Waarbij tegelijkertijd het bewind meer op een autocratie gaat lijken en de vrijheid van meningsuiting afneemt.

Een uiting van dat laatste was het harde optreden van de veiligheidstroepen en de inzet van de geheime diensten van de twee partijen om de onrust te beteugelen. Dat was veel agressiever dan voorheen, zo meenden journalisten die er verslag van deden.

Frustratie

En dat harde optreden leidt weer tot grotere frustratie, en aanwas onder de betogers. Zoals de Koerdische journalist en analist Hiwa Osman vaststelde, was de les van de Iraakse jongerenprotesten in oktober 2019 toch, dat geweld het aantal betogers deed aanzwellen, dat het blokkeren van het internet activisten naar de straat joeg en dat het instellen van uitgaansverboden zorgden voor verdere verspreiding van de protesten.  Die les is in Erbil nog niet geleerd.

Opvallend is daarbij de onrust in Rania, een nogal onopvallend stadje nabij de grens met Iran wat tot voor kort vooral bekend stond om zijn grote aanhang voor de radicale islam. Die voortkomt uit frustratie en het gevoel achtergesteld te worden. Juist hier komen veel van de Koerden in Calais en aan de Poolse grens vandaan. Er zijn meer van dit soort brandhaarden aan te wijzen in Koerdistan, waar de onvrede groot is en een geslaagde migratie leidt tot massaal kopieergedrag.

Ontkenning

Toch ontkent de regering van premier Masrur Barzani dat er een verband is. Hij legt de schuld voor de uittocht bij smokkelaars en anderen die de jonge Koerden hebben misleid.

Zaterdag ging de Koerdische premier met een zorgvuldig geselecteerde studenten in gesprek en sprak over een partnerschap tussen regering en jongeren. Kort nadat hij ze had verzekerd dat de elektriciteit na jaren nu eindelijk toch verbetert, viel de stroom uit.

Het ontlokte Seven Wshyar op Twitter het commentaar dat er geen ander land is in de wereld, dat zoveel olie en rijkdommen heeft en waar de mensen toch vluchten en elders asiel zoeken.

https://twitter.com/sevanwshyar/status/1464571806208217093