Verdeeldheid Koerden is kadootje voor Erdogan

Niet eerder was Koerdische eenheid zo ver te zoeken en was dat zo problematisch. Want de Turkse president Erdogan maakt graag gebruik van een zwakke vijand om de held uit te hangen.

Door Judit Neurink

Het is een oud spel, dat nog steeds populair is: hoe speel je de Koerden tegen elkaar uit om er zelf beter van te worden. De Turkse president Erdogan haalt het graag uit de kast als hij zijn positie ziet wankelen, zoals momenteel bij de komende verkiezingen in mei.

Dan is het handig om het Turkse luchtruim drie maanden te sluiten voor alle vluchten met bestemming Sulaymaniya, met als reden dat de Turks-Koerdische verzetsbeweging PKK daar actief of zelfs de baas zou zijn. En om bij dat vliegveld een droneaanval uit te voeren op de Syrisch-Koerdische commandant Mazloum Abdi van de SDF, de Syrische Democratische Troepen geleid door de Syrische Koerden. Abdi was daar voor overleg met de Amerikanen over hun gezamenlijke acties in Syrië tegen de terreurgroep ISIS.

Abdi bleef ongedeerd en de drie Amerikanen met wie hij in een konvooi zat ook. Maar Turkije slaagde in de opzet om de onenigheid tussen de Koerden in Irak verder aan te wakkeren. Het beschuldigde de tweede Iraaks-Koerdische partij PUK erin twee handen op een buik te zijn met de ‘terroristen van de PKK’, en wist de grootste partij KDP zover te krijgen dat het dit standpunt kopieerde. De enige behoorlijke veroordeling kwam uit Bagdad, van de Iraakse president (die niet toevallig zelf een Koerd met banden met de PUK is).

Dieptepunt

De verhouding tussen de twee regerende Iraaks-Koerdische partijen bevindt zich al enige tijd op een dieptepunt, waarbij vice-premier Qubad Talabani van de PUK weigert de kabinetsvergaderingen in Erbil bij te wonen. De PUK meent dat de regio onder haar bewind (rondom Sulaymaniya) te weinig toebedeeld krijgt van de Koerdische overheidsfondsen en dat de KDP zich als grootste partij steeds dictatorialer gaat gedragen. Ook de goede banden van de KDP met Turkije, waardoor ze geen enkel tegenwicht geeft aan het Turkse militaire optreden in de Koerdische Regio, zijn onderdeel van de ruzie.

Daar komt bij dat de goede banden tussen PUK en PKK niet nieuw zijn, en het verzet van Turkije ertegen evenmin. Inwoners van Sulaymaniya (en dat was ik ooit) hebben altijd geweten dat er bepaalde huizen in gebruik waren bij de PKK. Eerder heeft druk van Ankara er al eens voor gezorgd dat de lokale overheid die liet ontruimen. Maar nieuw is nu de openlijke steun van PUK-leider Bafel Talabani aan de SDF. Hij is op bezoek geweest bij de Syrische Koerden in Syrië en de speciale troepen van de PUK werken met de Amerikanen en de SDF samen om te voorkomen dat ISIS terugkomt. Dat was overigens ook de reden van Abdi’s bezoek aan Sulaymaniya.

Die samenwerking leidde de afgelopen tijd tot meerdere acties in Syrië waarbij ISIS-leden werden gedood of opgepakt. Net als Turkije hebben de Amerikanen de PKK het stempel terreurgroep gegeven, maar ze hebben haar Syrisch-Koerdische broeders ervan verschoond gehouden. Die spelen immers een belangrijke rol bij het inkapselen van ISIS, in gevangenissen en kampen als Al-Hol en Roj en met gerichte acties op ISIS-cellen in hun gebied.

Er wordt gesuggereerd dat Turkije niet blij is met het opruimen van ISIS-resten, aangezien Ankara de terreurgroep zelf lange tijd gesteund heeft. Een groot aantal ISIS-leden heeft onderdak gevonden in gebied dat Turkije in Syrië heeft veroverd en bezet houdt. Hoezeer Turkije erop gebrand is dat de samenwerking ophoudt bleek toen PUK’s tweede man Qubad Talabani na de aanval in Ankara verhaal ging halen.  Hij kreeg te horen dat de relatie tussen Ankara en Sulaymaniya pas genormaliseerd kan worden, als de PUK de hare met de PKK/SDF beëindigt.

Helikopters

Dat het overleg voor de anti-ISIS-acties in Syrië onder meer in Sulaymaniya plaatsvindt, werd pas onlangs bekend toen twee helikopters boven Iraaks-Koerdistan in botsing kwamen. Negen leden van de speciale troepen van de SDF, onder wie een neef van Mazloum Abdi kwamen daarbij om. Ze bleken gebruik te maken van helikopters van de PUK, waarmee Turkije een stok had gevonden om de PUK te slaan en de vijandigheden tussen PUK en KDP nog een duwtje te geven.

Volgens sommige bronnen zou premier Masrour Barzani tegenover de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Blinken geklaagd hebben over het luchttransport van SDF-personeel vanuit Syrië naar Sulaymaniya. Hij zou zelfs hebben geëist dat er een einde aan zou komen.

Daarentegen hoor je hem niet over de vele militaire bases die Turkije inmiddels op Iraaks-Koerdisch grondgebied heeft. En ook nauwelijks over de regelmatige aanvallen op Koerden die de Turken voor PKK-leden houden. Zo zijn binnen een week bij Duhok de lijken gevonden van twee vermiste Koerdische boeren die gedood bleken bij een Turkse aanval – en kwamen aan de andere kant van Iraaks-Koerdistan, nabij Penjwin, een grensplaats met Iran, twee PKK’ers om bij een soortgelijke drone-aanval. Ook werden twee uit de lucht gevallen drones geborgen, terwijl de Amerikanen er een uit de lucht schoten die hun bewegingen op de luchtmachtbasis van Harir (ten noorden van Erbil) in de gaten hield.

Nagelaten

Toch hebben de Amerikanen nagelaten om de aanval op Mazloum Abdi en drie van hun eigen militairen publiekelijk te veroordelen. Analisten spreken daar hun zorgen over uit, omdat dit Turkije zou kunnen aanzetten tot meer van dergelijke aanvallen. Als bij een aanval op een konvooi met Amerikaans personeel al geen rode lijn wordt overtreden, wanneer is dat dan nog wel het geval?

Van Erdogan is immers bekend dat hij een oorlog niet uit de weg gaat als dat de Turken weer achter hem kan verenigen. Om zijn populariteit op te krikken moet hij iets doen dat hun aandacht afleidt van zijn falen na de aardbevingen van februari en de economische malaise die hij veroorzaakt heeft. Een vijand heeft hij al gecreëerd – de Koerden, nu kan hij de held spelen door hem aan te vallen. Door een hoge SDF-ome om te brengen bijvoorbeeld; Mazloum Abdi meldde na de aanval in Sulaymaniya dat dit niet de eerste poging was.

Of hij kan opnieuw Syrië binnenvallen, zoals hem in 2016 ook al eens veel aanhang opleverde. En inderdaad is de mogelijkheid van een nieuw offensief in noordoost Syrië al geopperd,  met als mogelijk doelwit Kobani. De stad die de Koerden in 2015 met veel moeite en bloedverlies uit handen van ISIS hebben weten te redden en heropbouwden.

Bij dat alles speelt de Koerdische verdeeldheid Erdogan in de kaart. Niet alleen zijn ze verdeeld over vier landen (Iran, Irak, Turkije en Syrië), maar erger nog is dat ze ook binnen die opgelegde grenzen geen eenheid vormen. Een verdeelde vijand is een zwakke vijand. Dat is uitermate handig als je een vijand nodig hebt om je volk voldoende op je hand te krijgen om verkiezingen te overleven.