Als je een slet wordt door #MeToo te posten

Vrouwen in het Midden-Oosten maken nauwelijks gebruik van de hashtag #MeToo om te laten weten dat zij seksueel zijn lastiggevallen. Want wie dat wel doet, is een slet. De komst van de affaire Tariq Ramadan –  als een islamitische Harvey Weinstein –  maakt dat wel duidelijk.

Door Judit Neurink

Met de beschuldiging in Frankrijk dat de omstreden islam-professor Tariq Ramadan een Tunesisch-Franse vrouw herhaaldelijk seksueel zou hebben misbruikt, heeft de Weinstein-affaire een islamitische tegenhanger gekregen. Wat grote gevolgen kan hebben voor de manier waarop in het Midden-Oosten en de islamitische wereld wordt omgegaan met seksuele intimidatie en verkrachting.

Want daar is het onderwerp taboe. Waar in het Westen vrouwen na de onthullingen over Harvey Weinsteins praktijken massaal met hun verhalen over seksuele intimidatie en verkrachting kwamen, is dat in het Midden-Oosten cultureel omstreden. Niet omdat het niet gebeurt, maar omdat de vrouw vrijwel altijd de schuld krijgt. Komt ze ervoor uit seksueel misbruikt te zijn, dan is zij een slet die de arme man het hoofd op hol bracht.

“Het is aiba, sharma,” zegt een secretaresse in de Iraaks-Koerdische hoofdstad Erbil. Dat zijn twee woorden die ingebakken zitten in de Koerdische conservatieve cultuur, die allebei met schaamte te maken hebben. “Het is niet goed voor een meisje als bekend wordt dat ze misbruikt is.”

Wat is een slet? In het Midden-Oosten is het laten zien van veel huid, of het dragen van strakke kleding al voldoende om dat etiket te verdienen. Als vrouwen al spijkerbroeken dragen, dan is dat meestal onder lange bloezes en jasjes die de billen bedekken. Wat niet wil zeggen dat mannen hun handen thuishouden.

Zelf deel ik ervaringen met andere journalistes over grijpgrage mannenhanden in menigtes; bij mij was dat tijdens een verkiezingsmanifestatie in Egypte, maar het gebeurt overal in het Midden-Oosten. Omdat we westers zijn, zijn we gemakkelijke prooi. Veel mannen denken dat westerse vrouwen zo vrij zijn, dat ze altijd wel in zijn voor seks, en dat ze er dus wel mee zullen wegkomen.

Taxi’s

Maar het gebeurt net zo goed met lokale vrouwen. Taxi’s zijn berucht, en nog onlangs werd in Erbil een chauffeur opgepakt omdat de vrouw die hij betastte daar met haar mobieltje een opname van maakte. Maar naar de politie gaan is omstreden: een westerse die dat deed nadat ze ’s nachts op straat was aangevallen, kreeg herhaaldelijk de raad haar aanklacht in te trekken. Beter voor haar goede naam, en voor die arme familie van de dader.

Vervolging is omstreden, maar er openlijk voor uitkomen ook. Hoewel niet bij iedereen: “Vrouwen van mijn leeftijd praten er vrijelijk over,” vertelt een jonge Koerdisch-Nederlandse hulpverleenster. “We wisselen de verhalen uit over de bazaar, over opmerkingen en aanrakingen.”

De meeste vrouwen in het Midden-Oosten durven echter niet publiekelijk uit te komen voor het feit dat ze zijn betast op de markt, of in een menigte, in de taxi, of door de buurjongen vastgegrepen of verkracht. Vrouwen horen als maagd het huwelijk in te gaan, ze horen rein te zijn. En dat heeft tot gevolg dat mannen, die weten hoe ze zelf zijn, hun vrouwen en dochters met geen enkele andere man vertrouwen. Eerwraak komt nog steeds voor: vaders en broers die een vrouw ombrengen omdat er wordt gezegd dat ze geen maagd meer is. Zelfs als het haar schuld niet is, is het haar schuld.

Dat in het relatief vrijere Koerdistan weinig vrouwen meedoen aan de #MeToo-campagne, komt volgens sommigen vooral door de politieke ontwikkelingen in de Koerdische regio, waar het Iraakse leger de afgelopen week alle door de Koerden gecontroleerde betwiste gebieden heeft ingenomen. “We zijn in de rouw, niemand heeft tijd voor iets anders,” zegt een Nederlands-Koerdische activiste, die overigens zelf wel met een simpel ‘Me Too’ een Amerikaans filmpje op Facebook postte met daarin de oproep seksuele intimidaties niet langer te pikken.

Veel te vaak

De weinigen die wel meedoen aan de campagne op sociale media posten alleen de hashtag, zonder toelichting. Een uitzondering vormt een jonge Koerdische Yezidi-vrouw. “Veel te vaak,” schrijft ze over seksuele intimidaties in haar leven, “en het begon toen ik een klein meisje was met een klein lichaam.”

Dat heeft misschien een verband met het feit dat bij Yezidi’s in Koerdistan het taboe op spreken over seksueel misbruik enigszins gesleten is, sinds de islamitische terreurgroep ISIS duizenden vrouwen ontvoerde en dwong tot een leven als seksslavin. Vrouwen die aan de groep wisten te ontsnappen worden op bevel van de geestelijke Yezidi-leiding als slachtoffer beschouwd en weer opgenomen in de gemeenschap.

De strengste vorm van de islam, het Salafisme, heeft een slechte naam als het gaat om de behandeling van vrouwen. Yezidi’s zijn niet de enigen die te maken kregen met verwrongen geesten die de islam zodanig interpreteerden dat vrouwen er vrijwel alleen zijn om mannen te bevredigen. Het vervolg op de #MeToo-campagne in Frankrijk – #balancetonporc, of verlink je varken – leidde ertoe dat een Tunesisch-Franse publiciste en ex-Salafiste, na jaren van stilte de naam publiceerde van de moslimwetenschapper die haar had gedwongen tot seks.

Henda Ayari deed na vijf jaar aangifte tegen Tariq Ramadan, die professor Islamitische Studie is aan de Universiteit van Oxford en omstreden vanwege zijn Salafistische overtuigingen. Hij had haar en haar kinderen bedreigd als ze zou vertellen hoe hij haar in 2012 in een hotel in Parijs had misbruikt, gebruik makend van haar zwakte en bewondering voor hem. Volgens Ayari was zij lang niet de enige met dergelijke ervaringen.

“Het is heel moeilijk maar ik ben opgelucht,” schreef ze op Facebook. “Ik voelde dat ik voor al die andere slachtoffers moest spreken. Ik hoop dat andere vrouwelijke slachtoffers net als ik durven uit te spreken en deze perverse goeroe aan te geven die religie gebruikt om vrouwen te manipuleren!”

Ontkend

Ramadan heeft de beschuldiging ontkend, maar het vervolg van deze zaak kan van groot belang zijn voor vrouwen in islamitische landen die soortgelijke ervaringen hebben. Weinstein en Hollywood zijn wellicht te westers en ver weg om een reinigende invloed te hebben op hun samenleving. Een soortgelijke kwestie, maar dan met een islamitische dader, kan dat wel.

Want hoewel ook in Arabisch Irak de #MeToo-campagne geen navolging krijgt, zijn hier wel initiatieven om vrouwen ervan te overtuigen melding te maken van aanranding en verkrachting. De Iraakse overheid gebruikt daar de aandacht voor de Weinstein-affaire voor, met een bewustwordingscampagne op sociale media.

Dat dit hard nodig is, blijkt wel uit een reactie op de hashtag die een Iraakse zonder toelichting postte op Facebook. “Helaas voor ons allemaal #MeToo”, schrijft een andere jonge vrouw, die toevoegt: “De samenleving maakt ons zelfs te schande als we het toegeven… stomme logica”.