Vierde dode leider vermindert dreiging ISIS niet

De terreurgroep ISIS heeft z’n vierde leider in vier jaar verloren. Maar dat betekent niet dat de radicale groep verslagen is. Ze pakt iedere mogelijkheid om terug te komen.

Door Judit Neurink

Het was niemand opgevallen. Pas toen de terreurgroep ISIS onlangs bekendmaakte dat ze een nieuwe leider heeft, omdat de vorige in Syrië is vermoord, kwam het Pentagon met een melding van diens dood. ISIS meldde dat hij op het slagveld was gestorven. Hij is overigens al de vierde ISIS-leider in vier jaar die omkomt.

Net als zijn opvolger (Abu al-Hassan al-Hashimi al-Qurayshi) was erover de onlangs omgekomen kalief niet meer bekend dan een strijdnaam en het feit dat hij Irakees was. En hij had zich verscholen in een regio in Syrië waar ISIS geen echte vrienden heeft, Daraa. Daar werd zijn groep van een man of dertig vorige maand uitgerookt door lokale gewapende mannen en ex-rebellen, zonder dat toen duidelijk was om wie het werkelijk ging. Toen dacht men zelfs dat de belangrijkste twee ISIS-leden ontkomen waren.

Wil dit zeggen dat het met ISIS nu toch echt wel afgelopen is? Dat zou die boer in Irak wel gewild hebben, die een groep ISIS-strijders aantrof op zijn land, ergens buiten Mosul. Hij slaagde erin twee van hen te doden, voordat hij zelf doodgeschoten werd. En met hem zoveel anderen die slachtoffer zijn geworden van ISIS-aanvallen in Irak en Syrië.  Want die vinden nog steeds met grote regelmaat plaats.

Gevaarlijk

Ook de Amerikanen benadrukken steeds dat ISIS nog gevaarlijk is. Bijvoorbeeld bij hun jongste commando-aanval met twee helikopters in het noordoosten van Syrië, op jacht naar twee leidinggevenden van ISIS. Een van hen was de planner van ISIS-aanvallen in die regio. Beide mannen kwamen om, wat wellicht niet de bedoeling was. Dan hadden de Amerikanen hun mannen geen risico laten lopen en wel een drone ingezet.

Er zijn meldingen  dat veel ISIS-leden de afgelopen weken vanuit Syrië de grens over naar Irak zijn gegaan, en vooral naar de omgeving van de oliestad Kirkuk zou zijn getrokken. Doordat het gebied daar betwist wordt door de Koerden en Bagdad, zijn er gaten gevallen in de beveiliging. Daar maakt ISIS graag gebruik van.

Nog een reden waarom ISIS nog niet kan worden afgeschreven, zijn de berichten over tientallen Libanezen uit Tripoli die voor de groep zijn geworven. Niet alleen door de slechte situatie in het overwegend soennitische Tripoli, maar ook omdat er actief wordt geworven onder jongeren die in de gevangenis hebben gezeten en vrezen er opnieuw terecht te komen.

Volgens berichten in Iraakse media zijn afgelopen maanden in de omgeving van Dijala, van oudsher al de regio van ISI en later ISIS, nogal wat Libanese ISIS-leden omgekomen.

ISIS heeft een goede neus voor situaties waar mensen klem zijn komen te zitten, door discriminatie, armoede, frustratie. Dat geldt momenteel zeker voor Libanon, waar na de ontploffing in de haven van Beirut de economie totaal onderuit is gegaan. Zich afzettend tegen machtige sjiitische groepen die steun krijgen uit Iran, komen soennieten dan al snel uit bij groepen als ISIS.  Of zo wil ISIS het in ieder geval doen lijken, bijvoorbeeld op de recente foto’s waarop Libanese leden hun trouw zweren aan de nieuwste ISIS-leider

Turkije

In het allesbehalve stabiele Syrië maken velen zich zorgen over de dreiging die al enige weken van Turkije uitgaat, en die effect kan hebben op activiteiten van ISIS. De Turkse president Erdogan beschouwt de Koerden van de PYD die in Syrië een de facto autonomie runnen als terroristen en heeft bombardementen uitgevoerd die vooral de infrastructuur hebben beschadigd. Maar bommen kwamen ook terecht bij Al-Hol-kamp, waar onder bewaking van de Syrische Koerden duizenden ISIS-families vastzitten. Erdogan dreigt ook grondtroepen in te gaan zetten.

Als gevolg daarvan hebben de Syrische Koerden, die een belangrijke rol hebben gespeeld in de strijd tegen ISIS, aangekondigd dat zij al hun manschappen nodig hebben om de Turkse dreiging het hoofd te bieden. Daardoor kunnen ze niet meer met de Amerikanen samen op ISIS-jacht of de ISIS-gevangenen bewaken. De Syrisch-Koerdische generaal Mazloum Abdi heeft gewaarschuwd dat ISIS dit kan gebruiken om zich weer op te richten.  In Syrië leidt dat tot angst voor uitbraken uit de ISIS-gevangenissen,  zoals eerder dit jaar ook al gebeurde, en ook in Irak heerst er angst voor een heropleving van de groep.

Voor de Amerikanen was die dreiging reden tot een scherpe waarschuwing aan het adres van Ankara.  Natuurlijk heeft Turkije het recht zich tegen terreur te verdedigen, aldus de Amerikanen, maar dit lijkt toch niet helemaal de manier.

Maar voor Erdogan is zijn strijd tegen ‘Koerdische terroristen’, zoals hij ze noemt, een belangrijk onderdeel van de campagne voor de verkiezingen van volgend jaar. Hij staat er niet zo goed voor, en operaties tegen terroristen doen het goed bij zijn kiezers. Hij maakt zich geen zorgen over moslimextremisten; in de Syrische regio’s die Turkije bij eerdere operaties veroverde spelen zij een grote rol. Bovendien zijn in het verleden vele duizenden ISIS-leden via Turkije de Syrische grens over geglipt. Zonder Turkije, had ISIS vermoedelijk nooit kunnen uitgroeien tot de dodelijke oorlogsmachine die enkele jarenlang een derde van Irak bezet hield.

Terugkeer

De Koerden en de Amerikanen hebben hun operaties tegen ISIS inmiddels hervat.  Want zowel de Koerden als de Amerikanen herinneren zich maar al te goed wat ISIS-leden zichzelf al vanaf het begin beloven: de Islamitische Staat blijft en groeit. Waaraan later is toegevoegd: en keert terug. Daartoe zullen de strijders iedere mogelijkheid aangrijpen.