Laten we toe dat Turkije onze yezidi’s aanvalt?

Turkije voert luchtaanvallen aan op yezidi’s in Irak, zonder dat iemand daarvan lijkt wakker te liggen. Behalve de yezidi’s zelf, want hun terugkeer naar hun provincie wordt daarmee zes jaar na de inval door ISIS opnieuw riskant.

Door Judit Neurink

Bijna zes jaar nadat de islamitische terreurgroep ISIS de Iraakse provincie Sinjar binnenviel om duizenden yezidi’s te ontvoeren dan wel te vermoorden, heeft Turkije er maar liefst dertig bommen op laten vallen (en misschien wel veertig, daarover verschillen de bronnen van mening).

Laat me het nog even verduidelijken: NAVO-partner Turkije gebruikt Amerikaanse drones en vliegtuigen om bombardementen uit te voeren op een onschuldig volk dat nog altijd gebogen gaat onder de gevolgen van de genocide die ISIS hier in 2014 uitvoerde. Bijna drieduizend yezidi vrouwen en kinderen worden nog altijd vermist.

De Turken bombarderen plekken vlakbij een voor de yezidi’s heilige plaats en een ontheemdenkamp met honderden yezidi-families op de berg Sinjar. Ze veroorzaken brand in de kurkdroge bergen en bedreigen olijfgaarden en velden.  Vorig jaar was het nog ISIS, dat hier graanoogsten in brand stak. Honderden boeren waren daardoor hun hele jaarinkomen kwijt.

Terugkeer

Yezidi’s waren juist bezig eindelijk terug te keren naar hun moedergrond. Jarenlang woonden ze onder steeds slechtere omstandigheden in vluchtelingenkampen in de Koerdistan Regio van Irak. Zo’n 150 families hadden die trip net achter de rug. Uiteindelijk is het beter om je eigen huis te herbouwen op je eigen grond, dan eindeloos elders te wachten tot iemand je te hulp schiet. Maar als yezidi’s daarbij tegen alle garanties in toch niet veilig zijn, dan wachten ze toch liever nog maar even af.

Nobelprijswinnares en overlever Nadia Murad was niet de enige die de Iraakse regering en de internationale regering opriep Turkije de wacht aan te zeggen. Ze moet zich knap verraden hebben gevoeld, na al haar gesprekken met Turkse, Iraakse, Amerikaanse en wat al niet ministers en bestuurders die de veiligheid van haar volk garandeerden. En helemaal, toen de Iraakse regering niet verder kwam dan een oproep af te zien van verdere schendingen van de Iraakse soevereiniteit. Terwijl de rest van de wereld zich muisstil hield over de misdragingen van een NAVO-lid.

Mount Sinjar is a war zone right now. Turkish fighter jets are bombing multiple locations. Over 150 Yazidi families had just returned to their homes. When will @IraqiGovt & the international community apply some courage & political will to resolving security challenges in Sinjar?

— Nadia Murad (@NadiaMuradBasee) June 15, 2020

Zevende keer

En het is niet de eerste keer. Sterker nog: het was de zevende sinds 2017, maar nooit eerder was het zo grootscheeps, met de Turkse minister van Defensie die de aanval leidde. Bijna al die aanvallen hadden een relatie met yezidi- feestdagen, al beweerde Ankara steeds dat ze gericht zijn tegen de Turks-Koerdische arbeiderspartij PKK. Die is echter al twee jaar niet meer militair in Sinjar aanwezig.

In plaats daarvan is de YBŞ nu het doelwit, een dochter van de PKK die bestaat uit yezidi’s die zich tijdens de strijd tegen ISIS aansloten. Die nu nota bene met de Iraakse politie samenwerkt, en bijvoorbeeld door de Iraakse overheid werd betaald in de strijd tegen het coronavirus. YBŞ-leden gingen de deuren langs om mensen over veiligheidsmaatregelen te informeren en winkeliers te vragen hun zaken te sluiten. Dat zijn beslist activiteiten die afgestraft moeten worden, nietwaar?

Turkije en ISIS

Yezidi’s leggen de link die ik hierboven losjes maak ook – tussen Turkije en ISIS. In Irak weet iedereen dat de Turken ISIS aan wapens heeft geholpen, dat gewonden in Turkse ziekenhuizen zijn verzorgd, dat Turkse grenswachten buitenlandse rekruten in het geniep de grens over lieten gaan. Ze weten dat er nogal wat Turkse ISIS’ers waren – ikzelf ken meerdere jonge yezidi’s die ter heropvoeding in hun gezinnen in Irak en Syrië terechtkwamen. En in het Syrische Afrin voeren Turken sinds ze de Koerdische enclave begin 2018 overnamen een anti-yezidibeleid, waarbij heiligdommen vernield worden en yezidi’s voor ongelovigen worden uitgemaakt en bedreigd.

De afgelopen jaren keerden yezidi’s nog maar mondjesmaat terug naar hun eigen Iraakse provincie Sinjar. Het bleef er onrustig, omdat na het verjagen van ISIS Koerden, Iraakse milities en het Iraakse leger om de macht strijden. Ngo’s hebben hard gewerkt om de infrastructuur weer zodanig te herstellen dat terugkeer toch een optie kan zijn. Er kwam weer stroom en water, klinieken openden hun deuren en explosieven werden geruimd.

Er was veel overredingskracht voor nodig om families te laten terugkeren. De eerste die dat onlangs deden, werden echter dagenlang tegengehouden door de Koerdische veiligheidstroepen. Dat helpt niet echt bij het proces van terugkeer. En daar komen nu de bombardementen bovenop.

Zelfverdediging

Wat heeft Turkije eigenlijk te zoeken in Irak? De Turkse minister van Defensie spreekt bij de aanvallen over het Turkse recht op zelfverdediging. En zegt dat gaat om de strijd tegen de PKK. Ankara beschouwt die als een terreurgroep, met bases in het Iraaks-Koerdische Qandil-gebergte waar vanuit aanslagen op Turkse doelen zouden worden beraamd.

Daarom bestookt Ankara al jarenlang PKK-doelen in de Koerdistan Regio van Irak. De laatste jaren met een hogere frequentie. En terwijl binnenlands de strijd tegen de Turks-Koerdische HDP-partij wordt opgevoerd, zijn er ook troepen naar de grensregio gestuurd. Overigens heeft Turkije ook vrij ongemerkt (en bijna zonder tegenstand) het aantal kleine bases in de Koerdische Regio uitgebreid tot twintig.

Irak protesteert bij iedere Turkse aanval en roept af en toe een Turkse ambassadeur op het matje, maar daar blijft het bij. En de Iraakse Koerden zitten in een spagaat: hun economie is voor een groot deel afhankelijk van Turken, de Koerdische olie wordt via Turkije verkocht en ze hebben een miljardenschuld aan het grote buurland. Ondertussen zijn in het grensgebied met Turkije grote delen ontvolkt. Er is een nieuwe grenspost in aanbouw om Turkse militairen makkelijker toegang te geven.

Eend

Sinjar is een vreemde eend in deze bijt. Het grenst niet aan Turkije, en op een paar individuele strijders na is de PKK er weg. Sinjar is echter strategisch belangrijk vanwege de lange grens met Syrië, die de PKK gebruikt als aanvoerroute naar Rojava. In de Syrisch Koerdische regio over die grens heeft de zusterorganisatie YPG de touwtjes in handen. Tot woede van Ankara, die ook de YPG ziet als terroristisch, zelfs al werkt die sinds de strijd tegen ISIS samen met de Amerikanen. De Turken hebben vorig jaar ook de grensregio van Rojava met Turkije onder de voet gelopen.

Om het PKK-verkeer tussen Irak en Syrië af te kappen hebben ze gedreigd Sinjar in te nemen. Ze weten echter ook dat het oog van de wereld op de yezidi’s is gericht – de meeste tijd althans. Dus nu probeert Ankara yezidi’s uit Sinjar weg te houden, en de wereld en Irak ervan te overtuigen dat dit allemaal de schuld is van de PKK.

Tenslotte. De Turkse president Erdogan volgt het voorbeeld van alle dictators in zijn regio: krijg je het moeilijk, probeer dan de aandacht af te leiden. Als gevolg van de coronacrisis en de slechte economie staat zijn AKP staat er slechter voor dan ooit. Zoals zo vaak in het verleden gebruikt hij de PKK als de zondebok om zijn volk van de echte problemen af te leiden.

Cynisch

De wereld laat het gebeuren. Na alle achs en wee’s over het gruwelijke lot van ‘onze’ yezidi’s in de handen van ISIS, krijgen die nu ook nog de Turken over zich heen. Zonder dat iemand voor hen opkomt. De NAVO (waar Nadia Murad ook al op bezoek is geweest) geeft haar lidstaat de vrije hand, terwijl dat argument van zelfverdediging zo door te prikken is. Al die landen en politici laten de yezidi’s alweer zakken, nu ze hen nodig hebben. Vraag nooit meer, waarom wij in het Midden-Oosten zo cynisch worden.

Mijn boek Geweld is nooit ver weg. Tien jaar berichten uit Irak is verkrijgbaar bij de boekhandel in Nederland en België (ook als e-boek).