In Irak kan contact met Israël je het leven kosten

Irak verbiedt z’n burgers om contact te hebben met Israël, terwijl andere Arabische landen juist akkoorden sluiten met dat land. Dit vijanddenken moet de Irakezen afleiden van interne problemen maar dient vooral Iran en isoleert Irak op een gevaarlijke manier.

Door Judit Neurink

Het Iraakse parlement heeft een wet aangenomen die contact tussen Irakezen en Israëli’s op ieder niveau strafbaar maakt. Er staat levenslang of zelfs de doodstraf op.

Het lijkt een vreemde zet in een tijd dat Arabische staten steeds meer toenadering zoeken tot Israël. Juist nu hebben de Verenigde Arabische Emiraten en Israël een vrijhandelsakkoord getekend. Het is het eerste grote akkoord dat een gevolg is van de Abraham Akkoorden die Israël met een aantal Arabische staten sloot. En het gaat om belastingtarieven, import en intellectueel eigendom, waardoor naar verwachting eind dit jaar zeker duizend Israëlische bedrijven vanuit of via de VAE zullen werken.

De titel van de Iraakse wet geeft aan dat het zelfs een directe reactie is op die toenadering: “Criminalizing Normalization and Establishment of Relations with the Zionist Entity.” Andere Arabische landen mogen hun banden met Israël dan normaliseren, Irak doet dat lekker niet, is de impliciete boodschap. Kijk maar hoe parlementsleden ‘Nee tegen Israël’ scanderen na de stemming.

Hitler

Irak was, nadat in de Tweede Wereldoorlog Hitlers antisemitisme zelfs Bagdad bereikte en er gefluisterd werd over plannen ook Iraakse Joden te deporteren, een van de meest gepassioneerde tegenstanders van de stichting van de Joodse staat in 1948. Het stuurde troepen om met de Jordaniërs en Egyptenaren tegen de Israëliërs te vechten – zelfs al deelt het anders dan zij geen enkele grens met de nieuwe staat. In feite is Irak al sinds 1948 in oorlog met Israël.

Het antisemitisme en antizionisme nam in de jaren daarna in Irak zulke vormen aan dat twee-derde van de Iraakse Joden in 1950/51 gebruik maakte van een speciale wet waarmee ze het land konden verlaten. Met achterlating van de Iraakse nationaliteit en vrijwel alle eigendommen. Onder Saddams bewind vluchtte de rest weg. Er zijn officieel geen Joodse Irakezen over. Zelfs Irakezen met Joodse wortels, wiens voorouders moslims of christenen werden, houden dat liever geheim.

Opvallend is dat de afgelopen jaren er juist een opening kwam, waarbij het restaureren van Joods erfgoed geaccepteerd en zelfs toegejuicht werd. Veel Irakezen zeggen publiekelijk ook niets tegen Joden te hebben, en een deel van hen vindt dat Iraakse Joden moeten kunnen terugkeren, op voorwaarde dat ze zich loyaal verklaren aan Irak (en dus niet aan Israël).

Kleine Satan

Waarom komt het Iraakse parlement dan toch met deze wet? Enerzijds lijkt het alles te maken te hebben met de invloed van Iran, die Israël beschouwt als de Kleine Satan (de VS zijn de Grote). Omdat Iran zich ergerde aan de Israëlische vlaggen die in de Koerdische Regio van Irak verschenen ten tijde van het referendum daar over Koerdische zelfbeschikking in 2017, kwam er toen een wet die deze vlag verbiedt in Irak.

Er zijn echter goede banden tussen Israël en Iraaks Koerdistan. Tot voor kort konden Koerdische Israëliërs daar ook zonder veel problemen achtergebleven familie bezoeken. Als onderdeel van de strafmaatregelen na het referendum dwong Bagdad de Koerden echter hun vliegvelden aan te sluiten op het Iraakse veiligheidssysteem. Daardoor zijn Israëlische paspoorthouders er niet langer welkom en wordt zelfs Joodse bezoekers met andere nationaliteiten regelmatig de toegang geweigerd. En als de wet geratificeerd wordt, zijn dus al van dit soort bezoeken onmogelijk geworden.

Veel sjiitische leden in het Iraakse parlement luisteren naar Iran. Iraakse soennieten en Koerden willen echter juist relaties met Israël om de Iraanse invloed te temperen. Sommige soennieten dromen over zakendoen met Israël. Vorig jaar is daartoe in Erbil een conferentie gehouden – tot woede van Teheran en Iran-getrouwe sjiitische politici in Bagdad. De wet moet herhaling daarvan onmogelijk maken. Het feit dat ook soennieten en Koerden voor stemden geeft echter aan hoe sterk de druk uit Teheran is.

Dat het vijanddenken achter de nieuwe wet niet alleen met Iran te maken heeft, blijkt uit het feit dat ook Moktada al-Sadr hem zegt te steunen. Want nog niet zo lang geleden leek hij nog open te staan voor normalisering van de relatie met Israël. Hij gaf aan dat de beslissing daartoe uit Najaf kon komen, in plaats van Bagdad. De sjiitische geestelijke leiders in de heilige stad Najaf ontvingen vorig jaar ook al de Paus. Ze stellen zich steeds kritischer op ten aanzien van de Iraanse invloed in Irak.

Regeringsvorming

Al-Sadr heeft echter een probleem. Terwijl hij in oktober als de winnaar van de verkiezingen uit de bus kwam, is hij er sindsdien op geen enkele manier in geslaagd een regering te vormen. En omdat de hoogste Iraakse rechtbank de huidige regering het recht heeft ontzegd om nieuwe budgetten te maken en andere ingrijpende beslissingen te maken, verkeert de Iraakse politiek in een coma.

Wat hebben regimes in de Arabische wereld altijd al gedaan om de aandacht af te leiden van hun falen? Je creëert een vijand en een strijd waar al je onderdanen achter kunnen staan. Al-Sadr kent de truc, en gebruikt die ook om sjiitische parlementsleden te paaien.

Des te wranger is het, dat dit parlement het resultaat is van maandenlange grootscheepse protesten tegen corruptie die uiteindelijk ook steeds anti-Iraanser werden. Als je kijkt naar de problemen waarmee de Irakezen kampen, dan zijn dat toenemende armoede, geen banen voor de jeugd, stijgende voedselprijzen, gebrek aan stroom en drinkwater en de klimaatverandering waardoor akkers en land uitdrogen en boeren werkloos worden. Israël komt nergens voor op dat soort lijstjes.

Terwijl Iran onlangs raketten afschoot op doelen buiten de Koerdische hoofdstad Erbil omdat daar de Israëlische Mossad een basis zou hebben – wat bewijsbaar niet klopte, en Turkse militairen stroken Iraaks-Koerdisch land bezetten en doelen bestoken, focust het Iraakse parlement op Israël.

Niet eens

Wrang is het ook dat het Iraakse parlement het over heel veel andere zaken totaal niet eens kan worden. Zoals een wet tegen huiselijk geweld die de huidige moet vervangen, die mannen het recht heeft hun vrouwen ‘te straffen’.

De reacties op de wet zijn voorspelbaar, met de VS en Israël tegen en Hamas voor. Irakezen die vóór zijn weten slechts de Iraanse propaganda te herhalen over het Israëlische apartheidsbeleid dat Palestijnen discrimineert.

Voor de goede orde: Saddam Hoessein gebruikte de Palestijnen ook al om het vijandsbeeld levend te houden. Hij beloonde families voor hun zonen die omkwamen bij aanslagen in Israël. Dat had na diens val repercussies voor Palestijnen die hij in Irak onderdak had geboden en onderhield, terwijl zijn volk crepeerde als gevolg van sancties tegen zijn beleid.

Verbazend hoe vergeetachtig politici kunnen zijn, als het hen dat zo uitkomt. Het probleem is wel, dat dit recept voor binnenlands gebruik is, en schadelijk voor het buitenlands beleid. De Iraakse minister van Buitenlandse Zaken geeft dat ook aan. Terwijl verhoudingen elders verschuiven, zet Irak de hakken in het zand. Daarmee raakt het geïsoleerd, waarbij belangrijk is om vast te stellen dat het nog steeds afhankelijk is van miljarden aan militaire steun van de VS en tal van Europese landen, zoals Nederland. Hoe graag pro-Iraanse sjiieten daar misschien vanaf willen, zonder zou de radicale groep ISIS al snel weer heel gevaarlijk worden.

Vazalstaat

Irak maakt zichzelf met dit soort beslissingen afhankelijker van Iran, en verwordt in feite tot een vazalstaat, een ontwikkeling die de meeste Irakezen helemaal niet wensen. Met voorop de huidige leiders, zoals premier Kadhimi, die juist probeert Irak uit een jarenlang isolement te halen door banden met andere buurlanden dan Iran aan te halen.

En president Barham Saleh, die bekendstaat als een liberale Koerd. Wellicht kan hij het land nu redden door te weigeren de wet te ratificeren. Hij wil echter een tweede termijn als president. Zal hij dat laten prevaleren, of zal hij zijn nek uitsteken om zijn land redden?