Hamas kreeg hulp van Iran, maar keek af bij ISIS

De invasie van Hamas in Israël deed vaak denken aan die van de terreurgroep ISIS in Mosul en Sinjar. De Palestijnen kregen hulp van Iran, maar keken voor de uitwerking vooral naar diens grote vijand ISIS.

Door Judit Neurink

Strijders die binnenrijden op brommers en motoren. Die een bloedbad aanrichten onder onschuldige burgers – onder wie kinderen en ouderen. Die vrouwen ontvoeren en met hen door de stad paraderen. Die video’s maken van hun trainingen, maar ook van hun moorden.

Toen de details bekend werden van de Hamas-invasie vanuit Gaza in Israël, moest ik steeds weer denken aan die van ISIS in Irak. Eerst in Mosul, waar een kolonne voertuigen met zwarte vlaggen de stad in juni 2014 in korte tijd wist in te nemen. Toen in Sinjar, waar ISIS-strijders enkele maanden later binnenvielen en duizenden mannen, kinderen en oudere vrouwen vermoordden. Daarna in de christelijke steden van de Nineve-vallei, waar ze op brommers binnenreden.

En dan de video’s. Die van de trainingen van de paragliders die onderdeel waren van de Hamas-operatie zijn net zo slick en goed gemonteerd als die van ISIS in de dagen voordat het Iraakse leger en de internationale coalitie de groep op de knieën dwong. Bedoeld om nieuwe leden te werven – en dat deden ze goed. Alleen de nasheed ontbreken bij Hamas; de ‘hymnes van de Jihad’, gezongen teksten waarin Allah wordt geprezen. De opnames die Hamas-strijders van hun moorden maakten gaan wel veel verder dan de ISIS-video’s van onthoofde yezidi-mannen.

Aanklagers

Zoals aanklagers dit soort beelden gebruiken om leden van ISIS (en andere radicale moslimgroepen in Syrië) te veroordelen, zo zijn de video’s van Hamas vaak via de eigen sociale media van slachtoffers met de wereld deelde zelf-incriminerend. Het lijkt roekeloos. Maar beide groepen hebben ook gemeen dat hun ultieme doel het bereiken van het paradijs is door te sterven als shahid (martelaar). Daar kan zo’n video je geen kwaad meer doen.

Met mensenrechten hebben ze allebei duidelijk niets. Het ontvoeren van onschuldige burgers kennen we ook van ISIS. Van de ruim zesduizend yezidi-vrouwen wordt nog ongeveer een derde vermist, en ook lang niet alle (in Tal Afar ontvoerde) sjiitische vrouwen zijn ooit teruggevonden. De verkrachtingen waarvan vrouwen op het festivalterrein slachtoffer zijn geweest voor ze worden vermoord of ontvoerd, herinnert ook aan ISIS. Dat komt omdat hun mensbeeld overeenkomt: alleen echte gelovigen zijn waardevol, van iedereen anders kan je je ontdoen – tenzij ze zich bekeren.

Hamas zegt dat ze een islamitische staat wil in Palestina (inclusief Israël), en daarna de hele wereld. ISIS riep er in een uit die een derde van Irak besloeg en richtte afdelingen op in tal van andere landen. Beide laten ze zich door dezelfde, salafistische stroming leiden, waarbij iedereen die een ander geloof heeft als ongelovig en waardeloos wordt beschouwd. Ze baseren zich op interpretaties van de begindagen van de islam, van de profeet Mohammed en zijn volgelingen en de eerste regeringen.

Kleine groep

Het is een relatief kleine groep binnen de islam, die ook onder moslims weerzin oproept – die echter naar buiten toe niet altijd tot een duidelijke stellingname leidt. Los van de politiek – hier tegen Israël, in 2014 tegen het corrupte sjiitische bewind in Irak – is het vooral de door beide met de mond beleden strijd voor de islam die dat voor veel moslims zo moeilijk maakt. ISIS schermde met het redden van moslims uit de handen van Assad in Syrië. Hamas heeft een grotere troefkaart: om Jeruzalem en de Al-Aqsa moskee weer terug onder islamitische controle te krijgen.

Niet dat de twee het goed met elkaar schijnen te kunnen vinden. Hoewel er berichten zijn over samenwerking, verklaarden in 2018 enkele leden van ISIS in de Sinai, Hamas tot de vijand. Achtergrond leek een broedertwist, want leden hoppen tussen de twee groepen.

Wat de twee groepen ook gemeen hebben, en dat geldt ook voor grote broer Al-Qaida, is pragmatiek. Zelfs al zien ze ook moslims die anders denken dan zij als minder, dat is geen probleem om met hen samen te werken. ISIS deed dat vooral met Turkije. En terwijl voor ISIS het sjiitische Iran de vijand is, werken Hamas en Al-Qaida ermee samen. Zelfs al zien ook zij sjiieten als afvalligen.

Alle drie zijn ze goed in het uitbuiten van frustratie en (vermeend) slachtofferschap. ISIS wierf Iraakse soennieten die zich onder het sjiitische bestuur tweederangsburgers voelden en moslimmigranten die zich in hun nieuwe land ontheemd en gediscrimineerd voelden. Al Qaida rekruteerde onder ontevreden moslims die zich onderdrukt voelden. Hamas had in de ‘openluchtgevangenis’ die Gaza, waar velen familieleden waren verloren of lange jaren in Israëlische gevangenissen zaten, een makkelijke kweekvijver.

Waarschuwingen

De veiligheidsdiensten in Irak waarschuwden al een tijdje voor het gevaar van ISIS, dat niet ver van Mosul een kamp had ingericht. Maar in Bagdad werd er niet geluisterd. De toenmalige premier Maliki negeerde alle waarschuwingen. Hij dacht zelfs dat Mosul met een ISIS-invasie zou krijgen wat het verdiende.

In Israël kwam de inval van zaterdag als een totale verrassing. Het beleid was juist om als een soort veiligheidsventiel meer inwoners uit Gaza werkvergunningen toe te kennen. De regering liet zich door de relatieve rust in slaap zussen, en ook hier werden waarschuwingen afgewimpeld. Ondertussen was Hamas al bijna een jaar bezig met het voorbereiden van de operatie.

Voorbereidingen

Terwijl ISIS zich voorbereide op de overname van een deel van Irak door vooral in Syrië te trainen, waar door de burgeroorlog een vacuüm was ontstaan, bouwde Hamas in Gaza vreemd genoeg onopgemerkt een nepdorp voor de militaire trainingen. Paragliders vlogen er onder de radar hun trainingsrondjes. Het beeld is nog niet helemaal duidelijk, maar zeker is dat Iran bij de planning betrokken was en dat het wapens leverde. ISIS kreeg (in Syrië) treinladingen vol uit Turkije.

Hamas heeft zeker naar ISIS gekeken voor inspiratie. Helaas heeft ze niet geleerd van ISIS’ fouten. Die nam in 2014 in Mosul een aantal Aziatische bouwvakkers gevangen, wat niets te maken had met haar doelen. Op een Bangladeshi na die moslim bleek en is vrijgelaten, is van de rest niets meer vernomen. In Israël is ook een Aziatische arbeider in de vangnetten van Hamas terechtgekomen.  Al even slechte reclame.

Want Hamas beweert dat het haar gaat om de vrijheid van de Palestijnen. Terwijl uit de Gazastrook berichten kwamen van grote onvrijheid. Er zijn al jaren geen verkiezingen geweest. Er is strenge censuur en controle. Openlijk kritiek uiten op Hamas is levensgevaarlijk, onlangs nog werd een betoging om meer vrijheden hardvochtig uiteengeslagen. Er zijn berichten van martelingen en mishandelingen van gevangenen. Uit het ISIS-kalifaat weten we achteraf dat het er net zo hard aan toe ging.

Turkije

Terwijl Iran bij de Hamas-operatie vooral wordt genoemd als de kwade genius  die onlangs in Beirut het groene licht gaf voor de uitvoering ervan, speelt Turkije hier ook een rol. In beide landen gingen mensen de straat op om de aanval op Israël te vieren.

Ankara heeft Hamas de afgelopen jaren alle ruimte gegeven om openlijk vanuit Turkije te opereren. De Turkse regering verklaarde openlijk dat de groep voor haar geen terreurgroep is. Er zijn berichten dat Turkije Hamas ook heeft geholpen raketten te kopen.

Aan de andere kant zou Hamas het Turkse beleid ten aanzien van de Koerden steunen.  Het is wel een opmerkelijke timing, dat Ankara op dit moment bezig is met een grootscheepse aanval op Koerdische doelen in Syrië. Met als excuus een PKK-zelfmoordaanslag in Ankara  heeft Turkije in 72 uur 145 doelen bestookt in door de Koerden bestuurde gebieden in Syrië.

Tegenstelling

Doelwit zijn vooral energiecentrales, drinkwatervoorzieningen, olievelden, dammen en andere infrastructuur. De bombardementen lijken vooral bedoeld om het Koerdische bestuur, dat Ankara beschuldigt van banden met de PKK, vleugellam te maken. Het is een opvallende tegenstelling: terwijl de wereld zich bezighoudt met Israël en Hamas, blijft ze stil over de Turkse agressie. Omdat Turkije een NAVO-bondgenoot is?

Misschien wel vooral omdat de wereld moeite heeft zich te focussen op meerdere brandhaarden tegelijk. En die van Turkije en de Koerden kent net zo’n terugkerend tij als die van Israël en de Palestijnen. Waarmee het veilig lijkt te stellen dat de Turkse president Erdogan graag gebruik zal maken van de afleiding die dat laatste opgelaaide conflict hem biedt. En dat hij zolang door zal gaan de Koerden aan te vallen als dat hem toestaat, met een nieuwe invasie op de achterhand.

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Als veel lezers dit doen, kan ik artikelen blijven schrijven over het Midden-Oosten.