De vallende dominostenen: na Libanon volgt Syrië

In Libanon staakt het vuren, en in Syrië laait het weer op. Met een jihadistische verzetsgroep, een verzwakt Iran en een gepreoccupeerd Rusland. Terwijl de Russische bommen opnieuw vallen in Syrië lijkt de wereld opeens uitgeprotesteerd.

Door Judit Neurink

Misschien kan je het ‘t best beschrijven als dominostenen die omvallen. Voor velen kwam de verovering van de Syrische stad Aleppo door het islamitische verzet als een complete verrassing. Maar in feite tonen de ontwikkelingen in Syrië vooral aan hoe in het Midden-Oosten alles met elkaar verbonden is.

Nog even de feiten. Op de dag dat in Libanon een staakt het vuren werd afgekondigd (26 november) rukte in Syrië de jihadistische verzetsgroep HTS (Hay’at Tahrir al-Sham) op naar Aleppo. Syrië’s tweede stad en omgeving waren in handen van het Syrische regime, maar het Syrische leger bleek geen partij voor de goedgetrainde en bijzonder gemotiveerde strijders.

Het regime van de Syrische president Assad overleeft al jaren dankzij de steun van Rusland (vooral in de vorm van bombardementen), Iran (dat strijders stuurde, uit Iran en Irak) en goedgetrainde strijders van Hezbollah uit Libanon. Vooral de brute kracht die Hezbollah inzette om Assad in het zadel te houden was in Syrië gehaat.

Status-quo

Hierdoor was er een soort status-quo ontstaan met regio’s onder Assad-controle, een Koerdische regio maar ook gebieden in handen van HTS en door Turkije gesteunde milities. Waarbij de strijd tegelijkertijd ook doorging en er nog wekelijks tussen de dertig en honderd doden vielen.

HTS (en andere door Turkije gesteunde groepen) maakten echter gebruik van de situatie dat Hezbollah door de oorlog (en Israëlische bombardementen op zijn wapenvoorraden in Syrië) sterk verzwakt is. Dat Iran door Israëlische bombardementen op Iraanse fabrieken minder wapens naar de regio kan sturen, en dat de Israëlische luchtmacht ook nog eens wapenvluchten naar Damascus tegenhoudt. En dat de Russen hun aandacht en slagkracht hebben verplaatst naar Oekraïne.

Al die spelers maken het een ingewikkeld conflict, en dan hebben we het nog niet eens over de verschillende verzetsgroepen (waarvan die onder de paraplu van het SNA, Syrian National Army, actief door Turkije worden gesteund). Of over de rol van de Koerden, die een de facto autonome regio hebben en (in de strijd tegen ISIS) gesteund worden door de Verenigde Staten.

Turkije

De suggestie is dat Turkije achter het offensief zit, of het in ieder geval steunt. Ankara probeert al geruime tijd in overleg te komen met president Assad, met name om het probleem van de miljoenen Syrische vluchtelingen in Turkije op te lossen. Maar Assad weigert gezien het Syrische gebied dat Turkije bezet houdt, en de Turkse inzet om die zogenaamde veiligheidszone nog te vergroten. Nu zien de Turken een vacuüm wat ze kunnen vullen via hun proxies, de pro-Turkse milities in Syrië.

Een deel van de strijders die na Aleppo hun opmars verder voortzetten is aan Turkije gelieerd. Die richten zich vooral op de Syrische Koerden, die Ankara wegzet als terroristen en beschuldigt van banden met de Turks-Koerdische PKK. Vanuit Aleppo en enkele dorpen zijn vluchtelingenstromen op gang gekomen van Koerden (en yezidi’s) die eerder Afrin en omgeving ontvluchtten toen Turkse groepen die innamen en pro-Turkse groepen aan de macht kwamen.

Familieleden en andere relaties hebben alarm geslagen toen de kolonne van tienduizenden mensen in auto’s en vrachtwagens dagenlang tot stilstand kwam.  De angst voor de pro-Turkse milities is groot, en een corridor die hen naar Koerdisch gebied zou moeten brengen functioneerde aanvankelijk niet. Er zijn berichten over wreedheden waarvan ze slachtoffer zouden zijn, maar doordat internet- noch telefoonverbindingen werken in het gebieden is er geen onafhankelijke bevestiging te krijgen.

Ook zijn er (onbevestigde) berichten over vrouwelijke Syrische soldaten die gevangen zouden zijn genomen en ook Koerdische vrouwen zouden zijn ontvoerd door pro-Turkse groepen. Het probleem is dat in deze situatie er in Syrië nauwelijks betrouwbare journalisten aanwezig zijn, en nieuws en propaganda moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn.

Aleppo

Anderzijds wachten veel Syriërs in Aleppo de situatie even af. In de gemengde stad wonen christenen en Koerden samen met moslims. De HTS die het bestuur daar heeft overgenomen, heeft eerder zowel ISIS als Al-Qaida als de globale jihad afgezworen en belooft nu dat het minderheden niets zal aandoen. Anderzijds staat de groep wel op Washingtons lijst van terreurorganisaties.

Strijders van de HTS hebben geen problemen met de Koerden. Zij hebben hun opmars voortgezet naar Hama, de stad waar Assads vader Hafez in de jaren tachtig een bloedbad aanrichtte onder soennitische moslims. Daar is de steun voor jihadistische groepen nog immer groot. Overigens maken ook de Koerden gebruik van de situatie en hebben meerdere dorpen op de Syriërs veroverd.

Niet alleen wordt gebied veroverd. Er zijn ook vier vliegvelden van het Assad-regime ingenomen, met de vliegtuigen en helikopters die daar stonden. Doordat het Syrische leger op de vlucht is geslagen, zijn ook veel militaire voertuigen en wapens buitgemaakt.

Naast deze twee bewegingen, is er de angst dat ISIS van de situatie gebruik zal maken om zich te hergroeperen. De terreurgroep heeft nog tal van verborgen cellen in Syrië en heeft al verschillende keren geprobeerd om haar strijders die door de Koerden gevangen worden gehouden te bevrijden. Tot nog toe is dat niet gelukt, maar nu de Koerden zich moeten verdedigen op een ander front zou ISIS nieuwe pogingen kunnen wagen.

Bondgenoten

Assad ziet de bui hangen en probeert zijn bondgenoten tot actie te manen. Hij is op bezoek geweest in Moskou en heeft in Damascus de Iraanse minister van buitenlandse zaken ontvangen. Zijn bezoek leidde tot Russische luchtaanvallen op HTS, waarvan in haar bolwerk Idlib en in Aleppo tientallen burgers slachtoffer zijn geworden. Volgens berichten heeft de Russen ook meerdere ziekenhuizen in Idlib en Aleppo gebombardeerd.

Terwijl de Syrisch-Koerdische autoriteiten de internationale samenleving oproepen druk uit te oefenen op Turkije en de bereidheid uitspreken tot dialoog met alle Syrische en regionale partijen, zijn er zeker twee bewegingen tegelijk aan de gang. Turkije laat z’n milities achter de Koerden aangaan, maar de grotere beweging, die van jihadistische groepen onder leiding van HTS, gaat voor de hoofdprijs: een Syrië dat bevrijd is van Assad en de zijnen.

En anders dan bij de strijd in Gaza kijkt de wereld in stilte toe terwijl Syrische burgers worden gebombardeerd om een dictator aan de macht te houden. Want om het geloof van de aanvallers in kwestie kan het toch niet gaan. Dat lijkt wel erg veel op dat van Hamas, en die kreeg desondanks wel alle steun. Hypocrisie en oorlog zijn onverbrekelijk met elkaar verbonden.

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Als veel lezers dit doen, kan ik artikelen blijven schrijven over het Midden-Oosten.