De tijdbom van de ISIS-kinderen

De duizenden kinderen van ISIS-leden die nu Syrië vastzitten, zijn de leeuwenwelpen van het kalifaat. En een tikkende tijdbom als de wereld zich hun lot niet aantrekt.

Judit Neurink, Athene

Het cijfer is overweldigend: onder de bijna 70.000 ISIS-leden in gevangenschap bij de Koerden in Syrië, zijn 40.000 kinderen. Laat dat even doordringen: er zijn meer kinderen dan volwassenen. Baby’s, peuters, kinderen, tieners. Allemaal opgevoed in het strenge geloof van ISIS. En behalve gehersenspoeld ook ernstig getraumatiseerd door de strijd waarin hun ouders hen hebben meegesleept.

Kinderen vormen de toekomst van het kalifaat. Ze zijn de leeuwenwelpen voor de strijd, maar vormen ook de toekomstige uitdragers van de ideologie. Ze zien hun vaders, die sterven voor het geloof. Hun moeders die zweren dat ze hun kinderen opvoeden tot jihadi’s. En ze hebben niets om dat mee te vergelijken, want leven bij ISIS is als leven in een sekte – dus geïsoleerd,

Ze groeien op met het besef dat zij het enige geloof hebben, en dat iedereen die anders denkt moet worden gestraft en zelfs onthoofd. Het ideaal dat hen wordt ingeprent is niet dat van een vol en zinnig leven, maar een paradijs na de dood. Wie sterft voor het geloof is een martelaar, en wordt geëerd. Leven heeft voor hen nauwelijks waarde, dan om het te verlaten voor een martelaarsdood.

Onderschat

Het gevaar van deze kinderen is nauwelijks een onderwerp, maar niet te onderschatten. Het leeft hooguit onder grootouders in het Westen, die hen uit de risicozone willen halen en een normaal leven bieden. De discussie is dan wel of je kinderen bij hun biologische ouders mag weghalen. Maar wie heeft gezien hoe ISIS-moeders tijdens de evacuatie uit Baghouz hun doodvermoeide peuters hardhandig aan hun armpjes meesleepten zal al snel zeggen: die kinderen zijn beter af zonder die ouders.

Wat doe je met al die kinderen die nu met hun ouders vastzitten? Niet alleen in het Syrische Al Hol-kamp, waar directeur Tineke Ceelen van Stichting Vluchteling ze oorlogje en onthoofdinkje zag spelen, en waar moeders met wie ze sprak later door de politievrouwen van ISIS werden gestraft. Maar ook in Iraakse, zoals Shahama-kamp bij Tikrit dat ik een tijd geleden bezocht, waar nog eens duizenden kinderen van alle leeftijden met hun (groot)moeders zitten opgesloten vanwege hun ISIS-affiliatie. Zonder school of andere corrigerende factoren. Geïsoleerd, zonder toekomst, uitgespuugd door de samenleving. De nieuwe leprozen.

Leprozen zijn zeldzaam geworden, omdat er medicijnen zijn die de ontwikkeling van de ziekte mits vroeg ontdekt kan stopzetten. Kan datzelfde met radicalisme?

Voor de kleinere kinderen is het probleem oplosbaar, zeggen sektedeskundigen. Hun jonge geesten zijn nog plooibaar, en als ze in een rustige omgeving met liefde en deskundigheid worden begeleid, komt het wel goed.

Negen jaar

Maar ISIS stuurde jongens vanaf negen jaar al naar indoctrinatiesessies en wapentraining. Veel van de yezidi-jongens die in de laatste fase in Baghouz tevoorschijn zijn gekomen, hebben zo’n achtergrond. En ik weet van jongens die eerder ontsnapten, hoe beschadigd ze zijn. Ze zijn opgezet tegen hun eigen volk. Ze hebben geleerd te doden, sommigen hebben zelfs al iemand moeten onthoofden. De jongens die de afgelopen jaren in de yezidi-gemeenschap terugkeerden zaten vol agressie en angsten.

In dat kader is een project in Pakistan interessant, waar een psychologe een speciaal deradicaliseringstraject heeft opgezet voor jongens die in handen van de Taliban waren gevallen. Feriha Peracha gebruikt de combinatie van psychotherapie en onderwijs om hun geloof in een extreme ideologie en hun drang om geweld te gebruiken te bestrijden. Ze leert hen de leugens die de Taliban hen voorhield als de waarheid, te onderzoeken. Ze geeft hen de geborgenheid die ze nodig hebben, en betrekt familieleden in het proces. Na re-integratie in de samenleving blijft ze hen volgen, en soms keren de jongens nog een tijdje bij haar terug.

Het is geen eenvoudig werk: in acht jaar heeft ze 192 jongens weer in de samenleving teruggebracht. En het is duur werk: ieder kind kost zo’n 30.000 dollars, maar dat komt ook doordat de jongens een opleiding krijgen. Het programma werkt met Pakistaans en Amerikaans geld.

Het is een voorbeeld wat er gedaan zou moeten worden met de tienerjongens die nu bij de ISIS-mannen in de kampen zitten opgesloten. Maar wie zet dat op, en waar? En hoe doe je dat voor zo’n grote groep?

Meisjes

En dan hebben we het alleen nog maar over de jongens. Ook meisjes zijn gehersenspoeld, en dat is mede de reden waarom nog een paar duizend yezidi-vrouwen en kinderen die ISIS in 2014 ontvoerde vermist worden. “Ik weet niets meer over het yezidi-geloof,” zegt een meisje dat op haar tiende gedwongen werd met een ISIS-strijder te trouwen vijf jaar later tegen het NOS-Journaal, “ik ben opgegroeid met de islam.” Ze wordt nu met haar moeder opgevangen bij een yezidi-familie, maar spreekt alleen nog Arabisch, en mist haar man.

De gebieden waar ISIS actief was in Irak en Syrië zijn ernstig beschadigd door hun bezetting en de daaropvolgende oorlog. In Irak alleen al zitten nog twee miljoen mensen in kampen, omdat hun huis in puin ligt en er geen werk of inkomen is. In beide landen is er nauwelijks hulp bij de wederopbouw.

Hoe kan je in die situatie verwachten dat overheden en samenlevingen zelf iets doen om de tikkende tijdbom van de ISIS-kinderen onschadelijk te maken? In Syrië duurt de oorlog voort, en hebben de Syrische Koerden in wiens gebied de 70.000 ISIS-leden nu vastzitten geen mogelijkheid hen te berechten. En aan deradicalisering wordt al helemaal niets gedaan.

Profetie

Het kalifaat is doodverklaard, maar zijn aanhangers geloven dat het, na een periode van afzien waarin God hen test, weer zal herrijzen. En hun kinderen spelen een belangrijke rol in die profetie.

Daarom is het voor de wereld van belang dat het lot van die kinderen aandacht krijgt. Dat er gewerkt wordt aan beleid om hen weg te halen uit de omgeving vol schadelijke invloeden, en de indoctrinatie teniet te doen. Het is hoog tijd dat lokale en westerse overheden de koppen bij elkaar steken. Want zonder beleid en maatregelen wordt de ISIS-profetie over een paar jaar gewoon bewaarheid.