Boerkaverbod: voorkomen is beter dan genezen

De nikaab moet vrouwen onzichtbaar maken, en benadrukt hun afzijdige positie in de maatschappij. Een boerkaverbod helpt niet. Voorkom dat vrouwen voor die zwarte lap kiezen.

Athene, Judit Neurink

Wat is er toch met de nikaab dat het verbod ervoor in Nederland zoveel losmaakt? Dat voor- en tegenstanders bijna rollend over straat gaan? Wat is er zo emotioneel aan dat stukje stof?

Alles begint met de incorrecte naam: het boerkaverbod. In Nederland draagt niemand een boerka, die Afghaanse hobbezak met wat gaas voor de ogen. Het woord heeft wel de gewenste negatieve connotatie. Maar er zullen toch niet meer dan een paar honderd nikaabdragers in Nederland zijn, die hun mond en neus bedekken maar hun ogen niet. Een hele wet voor een zo’n kleine minderheid, dat maakt haar nogal uniek.

De overeenkomst tussen beide kledingstukken is dat ze de vrouw onzichtbaar proberen te maken. Want daar gaat het om. Volgens sommige stromingen in de islam, die overigens door de grote meerderheid van de moslims niet worden gesteund, moet de vrouw zich bedekken. Om te voorkomen dat ze de lust van mannen opwekt.

Daarmee is het de verantwoordelijkheid van de vrouw als een man geil wordt. Heerlijk als je de schuld bij een ander kunt leggen, maar werkt het ook? Nou, niet echt. Ik hoef alleen maar te wijzen op bovenstaande foto van de twee jongens die verlekkerd kijken naar een vrouw die totaal bedekt is.

En de Egyptische feministe Mona Eltahawy herinnert er in De Morgen nog maar eens aan dat ze de eerste keer dat ze aangerand werd in Saoedi-Arabië was en geheel bedekt. Mijzelf overkwam het in Egypte meermalen, terwijl ik toch echt mijn kleding aan de lokale mores had aangepast.

Vrijheid

Toch zei een Nederlandse nikabi onlangs in Trouw dat het kledingstuk haar vrijheid geeft. Toen ze alleen een hoofddoek droeg, kreeg ze veel ongewenste huwelijksaanzoeken. Ik kan me andere, minder ingrijpende maatregelen voorstellen om dat te voorkomen, vooral ook omdat ze tegelijkertijd meldde hoe ze dankzij die nikaab met de nek wordt aangekeken en uitgescholden.

Om die reden zijn er vrouwen opgestaan die zich meldden als boerkabuddies – wat hou ik van de Nederlandse taal die dit soort woorden oplevert. Ze gaan met de nikabi’s mee de straat op en verdedigen hen waar nodig. Ze proberen de vrouw dus eigenlijk weer zichtbaar te maken: onder die lappen zit ook een mens.

Waarom staat een vrouw het toe dat ze onzichtbaar wordt? Omdat ze met haar dracht een boodschap afgeeft. De boodschap dat ze de strengste vorm van de islam aanhangt. Dat maakt de nikaab tot veel meer dan een stukje stof. In feite is ze het clubshirt van de salafistische islam, en het uniform voor de vrouwen van ISIS. Draag je zo’n ding, dan volg je een minderheid binnen de islam die de tijd van de profeet kopieert en meent dat iedereen die anders denkt dan jij minderwaardig is, en in veel gevallen zelfs ongelovig. Een onverdraagzame stroming dus.

We kennen dat verschijnsel ook uit het christendom, maar in Nederland zijn de meesten die fase allang voorbij. We hechten aan gelijkheid, al is discriminatie bepaald niet uitgebannen in onze samenleving. We gaan allang niet meer zo ver dat we ons geloof opleggen aan anderen, en dat we andersdenkenden executeren.

Mensenrecht

De discussie over de nikaab is een lastige. Terecht kan je stellen dat je door het ding te verbieden geen haar beter bent dan de scherpslijpers die het dragen ervan juist gebieden. De vrouw moet, net als de man, het recht hebben zelf te bepalen wat ze draagt. Dat is een mensenrecht. En als zij zich geheel wil hullen in zwarte lappen, dan moet dat kunnen, net als we in de jaren zeventig in hotpants over straat wilden.

Er zijn toch een paar levensgrote maars. De ongelijkheid bijvoorbeeld. Zij moet die lappen, maar hij mag wel in korte broek en T-shirt aan het strand – zoals je in de Golfstaten vaak ziet. Want man en vrouw zijn volgens deze gelovigen niet gelijk. Hij bepaalt of ze mag reizen, studeren, werken, autorijden. Zij heeft zich maar bij zijn wensen neer te leggen.

Daar kan je nog van zeggen: dat is een cultuur, ook al is het de onze niet. Als de vrouw daar vrede mee heeft, oké. Maar haar wordt niets gevraagd. Het is het geloof, Gods woord, daar kan je niet tegenin gaan.

Woord

Het probleem is dat het een interpretatie is van dat woord, en vanuit een nogal wereldvreemde blik. Een die onze normen en waarden minacht, die onze ontwikkeling van eeuwen niet accepteert, en evenmin de wetten en mensenrechten die daarbij zijn ontstaan. Die de wereldorde waar we met z’n allen aan hebben gebouwd het liefst omver zou werpen en vervangen door een streng islamitische die geënt is op die enge visie.

En daar gaat het allemaal om. Ja, dat nikaabverbod is schieten met een kanon op een mug. Ja, het is een  heksenjacht. Ja, het is symboolpolitiek en nauwelijks uitvoerbaar. Nog veel belangrijker is dat als we mensen van mening willen doen veranderen, dit juist niet de manier is. Een verbod werkt alleen het gevoel van discriminatie in de hand, in een land waar we allemaal gelijk horen te zijn.

Terwijl ik vind dat vrouwen het recht hebben om te gaan zwemmen in monokini, badpak, jurk of boerkini, acht ik die nikaab wel degelijk een probleem. En daarvan is veiligheid misschien nog wel het minste, al weet ik dat ISIS in Irak en Syrië zowel mannen als vrouwen met nikaab heeft gebruikt voor zelfmoordaanslagen, dus denkbeeldig is dat gevaar niet.

Zusters

Het gaat meer om wat er in het hoofd van die vrouw gebeurt, dan om dat lapje. En om de propagandawaarde van dit ding. Wil je thuiskomen in de islam, dan sluit je je bij je zusters aan, is de boodschap. Voor vrouwen die zich buitengesloten voelen, geen aansluiting vinden of zich gediscrimineerd voelen kan dat een aantrekkelijke oplossing zijn. Je afkeren van de wereld om samen een veiliger wereld te creëren.

Behalve dat die wereld niet per se veiliger is, omdat er mannen zijn die graag misbruik maken van die gevoelens. Niet iedere nikabi hoeft in Syrië of elders bij ISIS te eindigen – waar de buitenlandse vrouwen overigens wel het meest radicaal en uitgesproken zijn. In het Syrische kamp waar ze nu vastzitten stomen zij hun kinderen klaar voor het kalifaat.

De nikaab was voor velen van hen een belangrijke stap op de weg naar radicalisering. Wil je dat tegengaan, dan is een verbod niet voldoende, en eigenlijk mosterd na de maaltijd. Dan moet je praten, uitleggen, luisteren. Die negatieve gevoelens wegnemen en de isolatie doorbreken, met banen, een sociaal leven, een vriendinnennetwerk.

Maar ja, dat doe je niet met een wet en de sterke arm. Daar moeten we met z’n allen aan werken. Zonder dat er een recept of een routeplan is. Dat vergt initiatief, beleid maken, meedenken en meevoelen. Moeilijk, ja. Veel moeilijker dan even een wetje opstellen.