Bij verkrachting als wapen blijft gerechtigheid uit

De massaverkrachtingen door Hamas raakten ondergesneeuwd in het geweld in Gaza. En net als yezidi-vrouwen die verkracht zijn door ISIS, zullen de slachtoffers vergeefs wachten op gerechtigheid.

Door Judit Neurink

De oorlog in Gaza kent alleen verliezers. Aan beide zijden. Duizenden Palestijnse families die de dood vinden, platgebombardeerde steden, vele tienduizenden ontheemden. Israëliërs die dag na dag in hun ‘veilige kamers’ zitten terwijl het raketten regent, die zonen verliezen aan het front, die op gijzelaars wachten die in Gaza vastzitten. En aan beide zijden de angst, de machteloosheid en de woede.

Ik heb geprobeerd in het Bericht van een Theedrinker weg te blijven van het welles-nietes dat vriendschappen en relaties vernielt. De oorlog is verschrikkelijk en moet ophouden, daar kunnen we het over eens zijn. Je kunt alleen maar hopen dat het speciale artikel 99 dat VN-secretaris-generaal Guterres van stal haalt ertoe leidt dat het geweld stopt. Dat artikel is voor het laatst gebruikt voor Libanon in 1989, en waarschuwt dat de crisis een bedreiging is voor de wereldvrede en -veiligheid. Maar zelfs als de Veiligheidsraad het aanneemt zijn er nog veel mitsen en maren.

Ondergesneeuwd onder het gruwelijke geweld in Gaza, maar daar helaas mede aanleiding voor, zijn de verkrachtingen en het seksueel geweld dat Hamas gebruikt heeft tijdens zijn inval in Israël van 7 oktober. Het is ongelooflijk dat het acht weken moest duren voordat er wereldwijd openlijke veroordelingen voor kwamen. Misschien omdat dit voelde als een vergoelijking voor de Israëlische geweld terwijl dat zo buitenproportioneel is.

Oorlogen

Seksueel geweld is bepaald geen onbekende in oorlogen. De Russen en de duizenden Duitse vrouwen na de Tweede Wereldoorlog, Rwanda, Bosnië, en vast en zeker ook in de burgeroorlog in Syrië, al hoor je daar niet veel over. Het is een moeilijk onderwerp, vooral in conservatieve samenlevingen. Daar praten vrouwen niet makkelijk over.

Ook al is Israël een meer open samenleving, ook daar is het een taboe, zoals collega Jan Franke uiteenzet op X/Twitter. Bijvoorbeeld omdat er tussen de groepen vrijwel niet getrouwd wordt. Onderlinge romantische relaties zijn controversieel, zegt hij. ‘Een massaverkrachting van Joodse vrouwen door ‘Arabische’ mannen is in feite het Joods Israëlische nationale gruwelverhaal.’

Dat het toch belangrijk is om bij stil te staan, is vanwege de gruwelijkheid ervan, waarvan de BBC een goed beeld geeft. Vanwege het ongeloof en het gebrek aan aandacht stelden de Israëliërs een video samen met een compilatie van beelden die Hamas-daders maakten, van de lichamen en getuigenissen van hulpverleners die ze vonden. Veel journalisten klaagden over beelden die ze nooit weer uit hun hoofd zouden kunnen krijgen – iets wat ik vaak heb gehoord in de tijd dat ook ISIS erin grosseerde.

Net als wat die groep in Irak en Syrië deed, gaat het hier om oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Zoals Dr Cochav Elkayam-Levy, een juridisch expert aan het Davis Instituut voor Internationale Relaties aan de Hebrew University, zegt tegen de BBC: ‘Het voelt echt alsof Hamas van ISIS in Irak en van voorbeelden in Bosnië geleerd heeft hoe vrouwenlichamen als wapen te gebruiken. Ik krijg het er alleen al koud van de details te weten die ze kenden over wat met vrouwen te doen: in hun organen snijden, hun genitaliën verminken, verkrachting.’

Testosteron

Over de achtergronden heb ik in mijn boek De vrouwen van het kalifaat geschreven. Meespeelt zeker de cultuur waarin testosteron en mannelijkheid de boventoon voeren. Waar een geloof wordt verkondigd dat mannen bevoordeelt terwijl vrouwen er zijn voor het gezin. Waarin seks alleen mag binnen het huwelijk. Waarin de viagrapil niet aan te slepen is, terwijl de regio geldt als de grootste afnemer van porno in de wereld.

Een regio waarin eer hoog aangeschreven staat, en je al die dingen uit de pornofilms niet met je vrouw mag doen. De ISIS-mannen hadden daar yezidi-vrouwen voor. Ongelovigen, daar mag dat mee. En hoewel Joodse vrouwen, anders dan de yezidi’s, volgens de Koran behoren tot de Volkeren van het Boek, zijn die wel de vijand. En die is aan beide zijden van het conflict de afgelopen jaren in toenemende mate ontmenselijkt. Tot welk gruwelijk geweld dit kan leiden is bekend uit Rwanda en Bosnië.

Dat de verkrachtingen eindelijk aandacht kregen, lag niet aan het Israëlische leger of de regering. Dat de kwestie voor de VN Vrouwenraad werd gebracht, die er een hoorzitting over belegde, kwam door een wereldwijde solidariteit onder vrouwen. Die kapot waren van wat er op 7 oktober met Israëlische vrouwen was gebeurd.

Yezidi’s

Ook in Irak waren het vrouwen die aandacht vroegen voor wat er met de yezidi-vrouwen gebeurde die de terreurgroep ISIS had ontvoerd. Die ontsnapte vrouwen aanmoedigden om met de pers te praten over hoe ze ‘gedwongen waren te trouwen’. Het was zo’n taboe, dat ze het niet als verkrachting konden benoemen, waardoor het ook hier even duurde voor de kwestie aandacht kreeg. In Irak was de ontzetting over de onthoofdingen en ander geweld van ISIS aanvankelijk ook zo groot dat er geen aandacht was voor wat er met yezidi-vrouwen gebeurde.

De kwestie is toen opgepakt door de Koerdische overheid, die ook een belangrijke aanjager was om wat ISIS met de yezidi’s deed erkend te krijgen als genocide. Toch is er nooit iemand gestraft voor de massaverkrachtingen van yezidi-vrouwen. Want alle ISIS-daders zijn in Irak simpelweg veroordeeld voor terrorisme.

Onder druk van yezidi-activisten, en met name overlever en Nobelprijswinnaar Nadia Murad, hebben de VN in Irak een onderzoek opgezet om de strafbare feiten van ISIS-daders te verzamelen. Maar voordat het ooit tot berechting heeft geleid, besloot de Iraakse overheid onlangs dat haar mandaat voor dit Unitad-project eind dit jaar afloopt.

Tot ontzetting van yezidi’s, die dachten dat er eindelijk gerechtigheid zou komen voor allen die door ISIS jaren van hun leven verloren, of familieleden. Maar pogingen van de VN en westerse diplomaten om Bagdad van gedachten te doen veranderen haalden niets uit.  Iraakse politici zijn bang voor de gevolgen die het proces zou kunnen hebben voor sjiitische milities die zich misdragen hebben tegen ISIS-daders en hun families.

Hamas-daders

Zullen de Hamas-daders ooit vervolgd worden? In dit geval is er veel bewijs; bijvoorbeeld de video’s die ze zelf maakten van hun daden, maar ook de verhalen van de hulpverleners die als eerste bij de slachtoffers waren. Maar veel bewijs is ook verloren gegaan: slachtoffers zijn snel begraven, de verhalen komen vooral uit de tweede hand en slachtoffers die het zagen zijn er psychisch slecht aan toe.

En ook hier is er de andere kant: de oorlogsmisdaden die Israël in Gaza beging. Daardoor is net als in Irak de kans heel klein dat er uiteindelijk gerechtigheid komt voor de slachtoffers. En zonder gerechtigheid zijn de zaden voor meer geweld al gauw weer geplant.

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Als veel lezers dit doen, kan ik artikelen blijven schrijven over het Midden-Oosten.