Als sjiitische Irakezen hun eigen Koerden aanvallen

Iraakse sjiitische milities die drone-aanvallen uitvoeren op Iraakse Koerden. Daarmee leidt de Gaza-oorlog tot geweld op vele kilometers afstand. En verhoogt de kans op gewapend conflict binnen Irak.

Door Judit Neurink

Een basis van de Koerdische peshmerga was deze week het doelwit van drone-aanvallen van pro-Iraanse Iraakse milities. De ontzetting onder Koerden was groot: aangevallen worden door een van de andere spelers binnen Irak!

De Koerden zijn er dan wel min of meer aan gewend dat Turkije en Iran doelen in de Koerdistan Regio van Irak aanvalt. En ook dat de milities van het zogenoemde Islamitische Verzet in Irak Amerikaanse troepen die er gelegerd zijn aanvallen. Maar dit?

Sinds het begin van de Gaza-oorlog in oktober deden pro-Iraanse sjiitische milities die geaffilieerd zijn met de Iraanse Revolutionaire Garde dat meer dan honderd keer in zowel Irak als Syrië. Een dag na de aanvallen op de peshmerga-basis bij Pirmam wisten Amerikaanse troepen op het vliegveld van Erbil een soortgelijke drone-aanval af te weren, maar bij eerdere aanvallen zijn ook militairen gewond geraakt.

Turkije valt voortdurend doelen in Iraaks Koerdistan aan omdat die gerelateerd zouden zijn aan de Turks-Koerdische verzetsgroep PKK, waarbij afgelopen jaar zeker 320 doden vielen. En Iran bestookte niet alleen doelen van het Iraans-Koerdische verzet, maar vernielde ook een pand van een Koerdische oliebaas dat volgens Teheran gebruikt zou zijn voor geheim overleg met de Israëlische Mossad.

Israël

De relatie die de sjiitische machthebbers in Irak en Iran zien tussen de Iraakse Koerden en Israël speelt vermoedelijk ook bij de recente drone-aanvallen. Daarbij vielen weliswaar geen slachtoffers, maar de getroffen basis van de Gulan Speciale Troepen ligt minder dan vijf kilometer van het Barzani Hoofdkwartier waar voormalig president Massoud Barzani woont en werkt.

Dat de aanval zich richtte op het hart van de Koerdische macht – Pirmam is een Barzani-bolwerk – is op zich al veelzeggend. Van de familie is bekend dat zij goede banden onderhoudt met Israël. De Israëliërs hielpen ooit door hun peshmergatroepen te trainen, tot voor kort belandde een groot deel van de Koerdische olie in Israël en dat land was het enige dat in 2017 Barzani’s onafhankelijkheidsreferendum steunde.

Geen enkele groep heeft de aanslag opgeëist. Na heftige protesten van de Barzani’s (zowel de premier als de president veroordeelde de aanslag als een van Irakezen op hun eigen mensen) kondigde de Iraakse premier Sudani een diepgaand onderzoek aan.

De Koerden hebben het sinds het einde van de oorlog tegen ISIS eind 2017 moeilijker gekregen in Irak. Ze verloren hun controle over betwist gebied (waar veel Koerden wonen), ze raakten hun inkomen uit Bagdad (deels) kwijt en kunnen hun olie niet meer uitvoeren. De groeiende tegenstellingen met de door Iran gesteunde sjiitische machthebbers in Bagdad zijn nauwelijks nog glad te strijken.

Standbeeld

Aan de andere kant van dat spectrum werd op de vierde verjaardag van de Amerikaanse drone-aanval op Qassim Soleimani en Abu Mahdi Al-Muhandis bij het vliegveld van Bagdad een standbeeld van de twee onthuld.  Tegelijkertijd verschenen in heel Irak (behalve Koerdistan) nieuwe spandoeken met de afbeeldingen van de Iraanse generaal en de Iraakse militiebaas. Terwijl alleen de sjiieten hen als martelaren beschouwen – en niet eens allemaal.

Ook de Iraakse soennieten, die onder dictator Saddam Hoessein aan de macht waren, kampen met groeiende tegenstellingen met de sjiitische machthebbers. Onlangs kostten die de soennitische parlementsvoorzitter Halbousi nog de kop. Er is een opvallende ontwikkeling binnen die groep waarbij soennieten in hun weerzin tegen sjiieten in het algemeen en Iran in het bijzonder richting Israël schuiven. Opvallend, omdat ze onder Saddam juist zeer anti-Israël en pro-Palestijns waren.

Halbousi hangt nog een proces boven het hoofd omdat hij zaken zou doen met Israël, ondanks een door Iran geïnstigeerde wet die alle contacten met de Joodse staat verbiedt. Hij zal overigens niet de enige zijn in soennitisch Anbar die wegen heeft gevonden om in het verborgene winstgevende zakenrelaties met Israël op te zetten.

Voorlopig richt de wraak van pro-Iraanse groepen zich echter nog niet op hen. Volgens een Koerdische analist zien sjiitische milities de Koerdistan Regio als een tweede Israël. En hoe zij het onderling ook over van alles oneens kunnen zijn, die mening delen ze, zegt Parwez Rahim tegen Rudaw.

Verdeeldheid

Een van de redenen voor de aanvallen is de grote onderlinge verdeeldheid. Mohammed Ihsan, Senior Research Fellow aan het King’s College London wijst erop dat terwijl Erbil en de KDP doelwit zijn, de andere Koerdische partijen zich stilhouden. Zij hebben de drone-aanvallen zelfs niet veroordeeld. ‘Door de verdeeldheid hebben we niet eens een gezamenlijk team om deze schendingen op een internationaal niveau aan de kaak te stellen. En Koerdische politici in Bagdad zijn nog nooit zo zwak geweest.’

Ziryan Rojhelati, de directeur of Rudaw Research Center waarschuwt dat als de Koerden hun zaken intern niet op orde krijgen, ze deze aanvallen, en hun dreiging en gevolgen niet aankunnen.

De Koerden zijn na het beëindigen van de oorlog tegen ISIS, hun referendum en het verlies van de oliestad Kirkuk zo verdeeld geraakt dat hun gezamenlijke regering nauwelijks nog aan regeren toekomt. Daarbij kiezen de Barzani-Koerden (in Erbil en Duhok) voor samenwerking met de Turken, en hebben de Talabani-Koerden (in Sylaymania en het oosten van de regio) hun banden met Iran en de pro-Iraanse sjiieten in Irak juist aangetrokken.

Vriend

Een bijkomend probleem is dat de Koerden zichzelf nog steeds zien als een trouwe vriend van de Verenigde Staten – waartegen de milities hun aanvallen nu juist met name richten. Met als inzet de Amerikaanse troepen die op verzoek van Bagdad in Irak zijn voor de bestrijding van ISIS nu eindelijk het land uit te zetten. Koerdistan geeft die troepen echter onderdak en bases, en stond de Amerikanen toe buiten Erbil een consulaat te bouwen dat groter is dan de ambassade in Bagdad.

De Koerden staan binnen Irak al decennia bekend als opstandig en het feit dat er na 2003 regeringen zijn gekomen waaraan ze meededen (de huidige minister van buitenlandse zaken is een Koerd) maakt weinig verschil. De eenheid die er vlak na Saddams val nog was onder diens slachtoffers, Koerden en sjiieten, is weg. Koerden voelen zich steeds meer niet alleen van buitenaf (door Turkije en Iran) aangevallen, maar ook binnen Irak. En dat is een land waarvan ze eigenlijk geen onderdeel meer willen zijn.

Het is geen nieuwe situatie. In de vorige eeuw hebben de Koerden in Irak heel wat strijd gevoerd. Met de opgelopen spanning als gevolg van de Gaza-oorlog is dat opeens weer actueel. Daarmee bestaat de kans dat Gaza nu tot nog een ander front leidt, op kilometers afstand, en nieuwe burgeroorlog in Irak.

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Als veel lezers dit doen, kan ik artikelen blijven schrijven over het Midden-Oosten.