Iraakse jongeren zetten alles op de Tuk-tuk Revolutie

Irak is in de ban van de Tuk-tuk Revolutie, waarbij Iraakse jongeren zeggenschap over hun toekomst proberen af te dwingen. Ze incasseren doden en gewonden, maar gaan door en krijgen brede steun. Want het gaat om Iraakse eenheid, en na jaren van verdeel en heers is een mislukking is geen optie.

Door Judit Neurink

De Tuk-tuk Revolutie is al een maand aan de gang in Bagdad en andere Iraakse steden en kostte al 270 levens terwijl 10.000 mensen gewond raakten, maar dat ontgaat de wereld grotendeels. Anders dan tijdens de zogenaamde Arabische Lente, toen overal ter wereld mensen dagenlang aan de TV gekluisterd zaten om de opstanden in Tunesië, Egypte en Libië te volgen.

Deze keer geen live verslagen vanaf het Tahrirplein, al heet het centrum van de protesten in Bagdad hetzelfde als toen in Egypte. Misschien zijn mijn collega’s afgehaakt omdat de meeste van die protesten van toen eindigden in nieuwe dictatuur of in chaos? Of is het omdat er deze keer geen sprake is van een dictatuur, maar een door het Westen geïnstalleerde semi-democratie?

Wat er in het zuiden van Irak gebeurt, is van belang voor hele de regio. Hier is een revolutie aan de gang van jongeren, die dictator Saddam Hoessein niet hebben meegemaakt, en zich verzetten tegen het regime dat voor hem in de plaats is gekomen. Want dat verdrinkt in corruptie, waardoor onder veel Irakezen armoede en werkloosheid heerst, en overheidsdiensten als stroom en water gebrekkig zijn. En dat terwijl Irak een van de grootste olieproducenten ter wereld is.

Failliet

De revolutie toont het failliet van een politiek systeem dat de Amerikanen in 2003 in Irak installeerden, dat is gebaseerd op religie en etniciteit. Daarbij kregen religieuze partijen het voor het zeggen, en werd de macht verdeeld tussen drie groepen. Sjiieten, die de meerderheid vormen en de premier mogen leveren, Koerden, die de president leveren en een soennitische minderheid die de parlementsvoorzitter aanwijzen. Het is een systeem van verdeel en heers, waar tegenover jongeren nu een eenheid ten dienste van hun land proberen te zetten.

Hetzelfde systeem werkte al in Libanon, daar met soennieten, sjiieten en christenen. Maar ook in Libanon gaan alweer wekenlang duizenden de straat op. Ook hier zorgde het systeem voor corruptie, zelfverrijking van een kleine groep en machteloosheid onder gewone burgers. En ook hier zijn degenen die ervan profiteren niet van zins toe te geven.

In beide gevallen speelt Iran een belangrijke rol, dat er sjiitische partijen en milities steunt en aanstuurt, politiek is geïnfiltreerd en gezien wordt als een belangrijke reden achter de corruptie. In Irak zijn de protesten de afgelopen dagen steeds meer anti-Iraans geworden, met het verbranden van een Iraanse vlag, het bewerken met schoenen en slippers van foto’s van de Iraanse ayatollahs Khomeini en Khamenei, en het in brand steken van Iraanse consulaten.

Scherpschutters

Dat heeft alles te maken met de inzet van gemaskerde scherpschutters in zwart, die al voor honderden slachtoffers zorgden. Ze behoorden niet tot de reguliere veiligheidstroepen of leger, maar naar alle waarschijnlijkheid tot aan Iran gelieerde Iraakse milities. Na de strijd tegen ISIS is een opdracht om die te integreren in het defensiesysteem grotendeels genegeerd.

Zo vielen er door de mysterieuze scherpschutters in de sjiitische heilige stad Karbala achttien doden, maar hield de lokale overheid – die goed verdient aan de Iraanse pelgrims die de stad bezoeken – vol dat er geen enkele dode te betreuren was geweest.

Ook het gebruik van dodelijke traangasgranaten heeft veel kwaad bloed gezet. Ze zijn bedoeld zijn voor het slagveld en veel zwaarder dan die voor rellenbeheersing, en worden op de betogers afgevuurd waardoor ze veel slachtoffers maken. Er zou een verband zijn tussen de inzet ervan en een recent bezoek van de Iraanse generaal Soleimani aan Bagdad. Dat is dezelfde generaal die tijdens de oorlog tegen ISIS het commando voerde over de Iraakse milities, en voor de meeste daarvan is zijn woord nog steeds wet.

Khamenei

Bovendien zijn er de harde woorden van de Iraanse geestelijk leider Khamenei, die de Amerikanen en Israël ervan beschuldigt achter de protesten te zitten en de regering in Bagdad opriep er een einde aan te maken. “We willen onze natie terug!” roepen Iraakse jongeren daarom, die zich in Irak breed gesteund weten. Zoals bijvoorbeeld door een restauranthouder in Bagdad die hen iedere dag 200 broodjes stuurt. “Als deze actie slaagt zal het alleen maar beter worden voor iedereen,” gaf hij als reden toen een vriend hem vroeg waarom.

De jongeren zoeken ook toenadering tot het leger door Iraakse soldaten te laten delen in hun voedsel en drinken, en ze bieden hen bloemen aan. Ze zien het leger als een mogelijk tijdelijk alternatief als de regering vertrekt, want dat symboliseert voor hen de eenheid van Irak. De directe aanleiding voor de protesten was het ontslag van generaal Al-Saadi. Deze held uit de oorlog tegen ISIS was in onmin geraakt met de militieleiders. De generaal is een graag geziene bezoeker op het Tahrirplein.

De organisatie van de jongeren maakt indruk. Voor het eerst is er geen politieke partij die de protesten aanvoert, al proberen sommige die wel over te nemen. De jongeren weigeren dat te laten gebeuren; daartoe bewaken ze de toegang tot de delen van de steden die ze bezet houden. De protesten zijn vreedzaam en goed geregeld. Jongens en meisjes doen mee. Er zijn schoonmaakploegen, mensen die eerste-hulp verlenen en degenen voor wie het traangas te veel is geworden met Pepsi overgieten, er wordt voor eten en drinken gezorgd. Ook zijn er muurschilderingen, zang en dans en speciale gastlessen. En speciale teams van moedige jongens proberen de traangasgranaten op te vangen, waarna ze op een afstandje onschadelijk worden gemaakt.

Tuk-tuk

En dan zijn er de Tuk-tukrijders, die het symbool van de revolutie zijn geworden. De driewielkarretjes die uit Iran zijn overgenomen als taxi voor de armen en veelal eigendom zijn van jongeren zonder werk, rijden af en aan. Ze nemen de rol over van ambulances, vervoeren betogers en bezorgen het voedsel en drinken dat burgers en ondernemers doneren.

Maar het belangrijkst is dat de jongeren ondanks het geweld standhouden. Ze eisen niet alleen het aftreden van de regering en het parlement, maar ook de komst van een waarnemerskabinet dat zorgt voor een nieuwe verkiezingswet. Alle tussenoplossingen waarmee premier Abdul-Mahdi en president Salih komen, wijzen ze van de hand. Hun analyse klopt: alleen als er verkiezingen zijn waarbij onafhankelijke politici kunnen meedoen, kan de macht van de corrupte religieuze partijen worden beperkt. Een noodzaak voor iedere verandering.

Zestig procent van de Irakezen is onder de 25 jaar. Deze meerderheid weigert zich nog langer te laten afschepen met beloften die toch niet worden uitgevoerd, zoals bij alle jaarlijks terugkerende protesten sinds 2011. Ze nemen de risico’s voor lief. “Als ik wegga sterf ik uiteindelijk en als ik blijf ook, maar dan heb ik in ieder geval gewerkt aan verandering,”antwoordde een van de jongens op de vroeg waarom hij zoveel gevaar wilde lopen.

Inzet

Maar de inzet is hoog. Toen de jongeren zich niet lieten wegjagen met gerichte schoten of dodelijke traangasgranaten, zocht hun vijand andere manieren. Zoals het infiltreren van de gelederen door militieleden, die een gewelddadige confrontatie aangaan met het leger om daarmee de gelofte van de jongeren dat ze vreedzaam protesteren onderuit te halen.

Even schadelijk is een nieuwe tactiek waarvan jonge vrouwen het slachtoffer zijn. Een paar dagen geleden is een jonge vrouwelijke arts die hulp bood aan gewonden op Tahrirplein, op weg naar huis ontvoerd. Het is een boodschap aan de moeders van de duizenden meisjes en vrouwen die meedoen aan de demonstraties. Hou ze thuis, als je hen wilt behoeden tegen het verlies van hun eer.

Dat is een smerig wapen in de strijd die jongeren voeren voor een land waarvan ze de toekomst willen beïnvloeden en waarvoor ze willen sterven. Een strijd die onze aandacht verdient. Al was het maar opdat we zien hoe deze generatie geleerd heeft van de vorige die haar doel niet wist te bereiken. Deze generatie in Irak kent geen angst meer, want deze keer is een mislukking geen optie.